۲-۲-۲- ویژگی ها و ابعاد نگرش:

نگرش دارای سه ویژگی است. نخست این که هر نگرش شامل یک شئی، شخص، رویداد یا موقعیت است. دوم آن که نگرش­ها معمولا ارزشیابانه­اند و سوم آن که نگرش­ها معمولا دارای ثبات و دوام قابل توجهی هستند. از میان ویژگی­ها، ویژگی ارزیابی کردن و از میان عناصر تشکیل­دهنده، عنصر عاطفی، مهم­ترین مولفه های نگرش­ها را تشکیل می­ دهند (کریمی، ۱۳۸۶).
هر یک از عناصر نگرش خود دارای دو بعد دیگری هستند. یکی نیرومندی یا شدت و دیگری پیچیدگی. نیرومندی یا شدت، ترکیب جهت و نیرمندی نگرش نسبت به هر یک از عناصر است. عناصر نگرش از نظر درجه پیچیدگی نیز می­توانند متغیر باشند. در بعد شناختی، اطلاعات شخصی نسبت به موضوع نگرش ممکن است بسیار ساده یا مجموعه ای از اطلاعات پیچیده را شامل می­ شود. بعد عاطفی ممکن است شامل علاقه­ها یا نفرت­های ساده یا شامل علاقه و نفرت­های پیچیده و گوناگون باشد و بعد رفتاری از نظر میزان پیچیدگی می ­تواند از رفتار ساده در مقابل موضوع نگرش­ها تا رفتارهای پیچیده­تر رادر مورد آن در­برگیرد.
مغایرت بین پیچیدگی شناختی نگرش­ها و سادگی ظاهری ارزشیابانه آن­ها فوق العاده مهم است. با وجود این، عنصر نسبتا ساده ارزشیابانه، نگرش تعیین کننده­ اصلی رفتار است. به این ترتیب دو بعد از نگرش هست که باید همواره به آن توجه داشت، نخست تضاد بین پیچیدگی شناختی و سادگی ارزشیابانه­ی آن است. دوم اینکه همه عناصر نگرش به طور متقابل به یکدیگر مربوط­ می­شوند و هر یک بر عناصر دیگر به طور جداگانه و بر کل نگرش اثراتی دارد (همان منبع، ۱۳۸۶)^[۴۱].

۲-۲-۳- انواع نگرش ها:

انواع نگرش­هایی که باید ایجاد شود، گاهی اوقات موضوع کشمکش و تضاد بین مدرسه و اجتماع و یا حتی در درون خود اجتماع می­ شود با این حال، بسیاری از نگرش­های مناسب برای یادگیری آموزشگاهی به ندرت جدال برانگیز می­شوند. در اینجا به طور مثال، فهرستی از چنین نگرش­هایی را که بسیاری از آن­ها توسط کلاسمیر (۱۹۷۵، گانیه ، ۱۹۷۶، ترجمه­ی نجفی زند، ۱۳۷۳)، پیشنهاد شده ­اند، ذکر می­شوند:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • احترام به فردیت دیگران

• • قبول مسئولیت برای اعمال خود

• • دوست داشتن یک موضوع درسی معین

• • نگرش مثبت نسبت به معلم

• • اشتیاق به کار

• • چالاکی در شروع کار مدرسه

• • مراقبت از اموال خود و دیگران

• • همکاری در کار کردن با دیگران

• • رعایت ادب نسبت به دیگران

• • دقت در مراعات قواعد ایمنی

بر خلاف اختلاف عقیده در مورد این که کدام نگرش­ها درستند، و کدام برای منظور­ شدن در هدف­های برنامه درسی از تقدم بالایی برخوردارند به نظر می­رسد که مربیان در مورد اهمیت نگرش­ها در برنامه ­های درسی در همه نوع، توافق اصولی دارند.

۲-۲-۴- عوامل تکوین نگرش­ها:

محققانی مانند (کرچ^[۴۲]، کراچفیلد^[۴۳]، بالاکی^[۴۴]، ۱۹۶۲)، عوامل تکوین نگرش­ها را ۵ عامل زیر دانسته اند:
۲-۲-۴-۱-آنچه که نیازهای شخص را برآورده می­ کند: در جریان فعالیت­هایی فرد برای رفع نیاز خود، موانع و مشکلاتی بر سر راه او قرار می­گیرد که یک سری نگرش­های خاص در او به وجود می­آورند. نسبت به اشیا و افرادی که او را در رسیدن به اهدافش کمک می­ کنند، نگرش مثبت پیدا می­ کند و نسبت به افراد یا اشیائی که مانع و سد راه رسیدن او به هدف می­شوند، نگرش منفی پیدا می­ کند. دانشجویانی که با وجود مشکلات و موانع همچنان در حال ادامه تحصیل می­باشند، نسبت به درس و ادامه تحصیل نگرش مثبتی دارند (کریمی، ۱۳۸۷).
۲-۲-۴-۲.کسب اطلاعات درباره موضوع یا شئی یا فرد خاص: اطلاعاتی که شخص کسب می­ کند نیز در ایجاد و شکل­ گیری نگرش­های او تاثیر دارند. مثلا اگر شخص یا جامعه­ای در مورد یک موضوع خاص اطلاعاتی نداشته باشند، بدون شک هچ نگرشی نسبت به آن موضوع پیدا نمی­کند. لیکن اگر در مورد همان موضوع در رسانه­ای به اسم آن اشاره شود، نگرش برای کسب اطلاعاتی بیشتر در آن­ها پیدا می­ شود. بدین ترتیب در واقع یکی از عوامل تشکیل­دهنده نگرش­ها منابع اطلاعات و مراجع صاحب نظر در زندگی ما هستند.
۲-۲-۴-۳- تعلق گروهی: یکی از نیازهای مهم انسان، نیاز به تعلق به گروه است و همبستگی شخص با گروه در ایجاد نگرش­های او تاثیر حتمی دارد. نگرش­های شخص نماینده­ی اعتقادات و سنت­های گروهی است که شخص عضو آن است و برای آنکه فرد نگرش­های خود را حفظ کند به حمایت­های دیگران نیاز دارد. تعلق شخص به گروهی مانند خانواده باعث می­ شود که شخص نگرشی مانند نگرش خانواده پیدا کند ولی ذکر این نکته وجود دارد که شخص در گروه، پذیرنده­ای منفعل و بی­چون و چرا نیست، بلکه مانند شناخت­ها انتخابی است. فرد آن دسته از نگرش­ها را انتخاب می­ کند که با نیازهای او هماهنگ باشد. بنابراین تاثیر گروه بر نگرش­های فرد غیر مستقیم و پیچیده است.
۲-۲-۴-۴- شخصیت فرد: نگرش­های فرد منعکس­کننده ی شخصیت او هستند. یکی از تاثیرات گروه در شکل­دهی نگرش­های فرد آن است که نگرش­های او نسبت به نگرش­های اعضای گروه هماهنگی به وجود آورد. اما علیرغم این کوشش­ها در میان افراد هر گروه باز هم از نظر نگرشی تفاوت­هایی وجود دارد. این تفاوت­ها ناشی از شخصیت فرد است. از سوی دیگر معمولا شخصیت­های خاص دارای نگرش­های خاصی هم هستند که با همان الگوی شخصیتی دارای هماهنگی است.
۲-۲-۴-۵- عوامل ژنتیکی: با وجودی که اکثر روانشناسان اجتماعی معتقدند که نگرش­ها از طریق تجربه کسب می­شوند، لیکن تعداد اندکی از تحقیقات وجود دارد که نشان می­ دهند عوامل ژنتیکی ممکن است در شکل گیری نگرش­ها نقش داشته باشند (همان منبع، ۱۳۸۷).

۲-۲-۶- رهنمودهایی برای تغییر نگرش:

برای تغییر نگرش باید به متغیر­هایی توجه کرد، از جمله به ویژگی­های منبع گفتمان عمدتا اعتبار، تخصص و امین بودن آن و مهم­تر از همه خود گفتمان و ویژگی­های شرکت کنندگان که در برگیرنده­ی متغیرهایی مانند، هوش، ویژگی­های شخصیت و میزان انگیختگی می­باشد (شیرکوند، ۱۳۸۱).
نگرش نتیجه­ آموزش است که بخش عمده­ی آن در خانواده صورت می­پذیرد و یا دست کم در روابط میان افراد پدید می ­آید. شخص در جریان یادگیری، در معرض اطلاعات گوناگون قرار می­گیرد که بعضی مثبت و منفی هستند. برای بعضی رفتارها تقویت و برای بعضی دیگر تنبیه می­ شود و برخی از رفتارها از طریق تقلید می­آموزند. تفاوت بین شکل­ گیری نگرش­ها و تغییر آن جزیی است، به این صورت که اطلاعات جدید باورهای افراد را نسبت به موضوع نگرش تغییر می دهند و این به نوبه­ی خود، به تغییر ارزیابی مثبت و منفی منجر خواهد شد و در نتیجه، نگرش شخص تغییر می­ کند (کریمی، ۱۳۸۶).
هنگامی که انسان بین دو نگرش خود یا بین نگرش و رفتار خود ناهماهنگی دید، دچار ناهماهنگی شناختی می شود. ناهماهنگی به افزایش تلاش برای تقلیل ناهماهنگی منجر می­گردد. هنگامی که شخص چیزی می­گوید یا عملی انجام می­دهد که با نگرش­هایش نا­هماهنگ است، بلافاصله می­ کوشد تا ناهماهنگی حاصل از آن را با تغییر دادن نگرش تقلیل دهد.
اگر در حالت اول، برای گرفتار شدن در رفتار مخالف نگرش دلایل خوب، اندک باشد، ناهماهنگی زیادتر و فشار برای تغییر شدید­تر است. در شرایط ویژه، انسان­ها را می­توان به تغییر نگرش­هایشان از طریق سوال­های ارشادی ترغیب کرد.
این سوال­ها به شیوه­ای طراحی شده که پاسخ به آن­ها به ناهماهنگی با نگرش­های جاری منجر می­ شود. پس ناهماهنگی ناشی از این شرایط ممکن است تغییر نگرش­ها را تسهیل کند. همچنین، ناهماهنگی مبین آن است که هر چه انسان برای هدف­های مختلف شدیدتر تلاش کند، بشر برای آن ارزش قائل خواهد شد (ستوده، ۱۳۷۳).
فهرست رهنمودهای زیر هنگامی که اهداف نگرشی بازده­های آموزشی هستند، باید مورد توجه و ملاحظه قرار گیرند (گانیه و بریگز، ترجمه ی علی­آبادی،۱۳۷۴):

1. 1. برای یادگیرندگان اطلاعاتی در مورد انتخاب­های دیگر فراهم کنید.

1. 1. یادگیرنده را با نقاط قوت و ضعف انتخاب رفتار مطلوب آشنا کنید.

1. 1. برای رفتار مطلوب سرمشق­های مربوطه را فراهم کنید (” آن طور که من می­گویم انجام بده” و ” آن طور که من انجام می­دهم، انجام بده") موثر نیست.

1. 1. مطمئن شوید که محیط، رفتار انتخابی مطلوب را تایید می­ کند.

۲-۲-۷- شکل گیری نگرش­ها:

نگرش­ها ویژگی ذهنی افراد است که مشخصات دنیای اجتماعی یا فیزیکی را در خود دارد. نگرش­ها از راه تجربه کسب می­شوند، تاثیری خاص بر رفتار پس از خود دارد. نگرش­ها برای صاحب خود کنش­های مهمی دارد. فعلا در پردازش اطلاعات اجتماعی به او کمک کرده، به فرد امکان ابراز ارزش­های اساسی خود را می­دهد.
نگرش­ها را می­توان به طور غیر­مستقیم از اشخاص دیگر یا از طریق یادگیری اجتماعی فرا گرفت. این فرایند سه نوع یادگیری اساسی را شامل می­ شود که شامل:

1. 1. شرطی­ شدن کلاسیک: از نوع پاولفی^[۴۵] می ­تواند واکنش­های هیجانی آموخته­ای را نسبت به محرک­ها ایجاد کند. مطالعه­ واتس و رینر (۱۹۲۰، به نقل از گانیه، ۱۹۷۶، ترجمه­ی نجفی زند، ۱۳۷۳)، نشان داد که یک محرک غیرشرطی وقتی با محرک شرطی همراه شود، به سرعت یک پاسخ شرطی تازه را ایجاد می­ کند.

1. 1. شرطی شدن ابزاری یا وسیله­ای (تقویت): شرطی­سازی کنشگر، مشتمل بر دستکاری وابستگی­های تقویت، نیز به عنوان روشی برای یادگیری نگرش­ها به کار رفته است. بسیاری از حوادث زندگی روزمره بر اهمیت تاثیر موفقیت در یک فعالیت بر کسب نگرش مثبت منتهی می­ شود. بدین منوال می­توان انتظار داشت، ادراک عدم موفقیت، نگرش را نسبت به فعالیت خاصی در جهت منفی تغییر می­دهد.

1. 1. مدل سازی (سرمشق­سازی انسانی): یکی از معتبرترین مجموعه­ رویدادهایی که معلوم شده است، تغییر در نگرش را به بار می ­آورد، پدیده­ سرمشق­سازی انسانی است. در این اوضاع و احوال، یادگیری در نتیجه تقلید از رفتار مدل یا سرمشق، یا به طور دقیق­تر، در نتیجه­ تقلید از اعمال انتخابی حاصل می­ شود. وقتی شرایط یادگیری مناسب طرح­ریزی و حضور داشته باشند، یادگیرنده نگرشی را کسب می­ کند که آنچه را به توسط سرمشق انسانی بیان یا نشان داده شده است، منعکس می کند. فرایند سرمشق سازی انسانی توسط بندورا^[۴۶] و همکارانش به طور جامع مورد مطالعه قرار گرفته است (همان منبع،۱۳۷۳).

مطالعات فراوانی درباره سرمشق­سازی رفتاری و تغییر نگرش از راه سرمشق­گیری انسان بیانگر این است که انسان­ها نقش اساسی در ایجاد شرایطی برای یادگیری موثر نگرش­ها بازی می­ کنند. احتمالا یادگیرندگان برداشت یا تصور ذهنی از سرمشق انسانی کسب می­ کنند.

نکته دیگر آنکه از نظر دیوان کیفری بین المللی برای یوگسلاوی آستانه لازم برای انتساب اقدام یک گروه غیر دولتی به دولت کنترل کلی است. در حالی که آستانه لازم برای انتساب افراد یا مجموعه ای از افراد غیر متشکل به یک دولت، کنترل موثر است. طبق این استدلال می توان گفت لازمه طرح مسئولیت علیه فرماندهان نظامی و غیر نظامی شورشی در قالب یک گروه این است که آن فرمانده کنترل کلی بر افراد داخل گروه خود داشته باشد، در حالی که اگر این گروه فاقد شرایط لازم برای اخذ شخصیت حقوقی باشد انتساب عمل یک فرد به فرمانده در صورتی امکان پذیر است که کنترل موثر احراز گردد. (ضیایی، ۱۳۹۲، صص ۱۵۷-۱۵۳).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۶- مسئولیت دولت در رابطه با فعل دولت دیگر
در ارزیابی مسئولیت دولت در رابطه با فعل دولت دیگر به بررسی ماده ۱۶ طرح مسئولیت بین المللی دولت (حالت اول مسئولیت اشتقاقی) می پردازیم.
۴-۶-۱- کمک یا مساعدت در ارتکاب فعل متخلفانه بین المللی
به موجب ماده ۱۶ طرح مسئولیت بین المللی حالت اول مسئولیت اشتقاقی^[۷۲]، دولتی که در ارتکاب فعل متخلفانه بین المللی توسط دولت دیگر به او مساعدت یا کمک می کند در صورت وجود شرایط زیر مسئولیت بین المللی دارد.
الف) آن دولت با آگاهی از شرایط فعل متخلفانه بین المللی به این کار اقدام کند؛
ب) فعل مزبور اگر توسط خود آن دولت هم ارتکاب می یافت، فعل متخلفانه بین المللی محسوب می شد. این ماده به وضعیتی می پردازد که در آن دولتی به منظور تسهیل ارتکاب قعل متخلفانه بین المللی توسط دولت دیگربه او کمک یا مساعدت می کند. چنین وضعیت هایی هنگامی رخ می دهد که یک دولت به صورت ارادی در انجام رفتاری که ناقض تعهدات بین المللی دولت دیگر است او را کمک یا مساعدت می کند. به عنوان مثال: آگاهانه تجهیزات لازم را در اختیار او قرار داده یا فعالیت مورد بحث را تأمین مالی می کند. نمونه های دیگر عبارتند از تأمین وسایل لازم برای بستن یک آبراه بین المللی، تسهیل ربودن اشخاص در سرزمین خارجی، مساعدت در تخریب اموال متعلق به اتباع یک کشور ثالث. اساساً دولت مسئول در هر یک از این موارد، دولت مباشر است و دولت مساعدت کننده تنها نقش حمایتی دارد. عبارت «توسط دولت دیگر» در ماده ۱۶ از این رو استفاده شده که این حالت را از وضعیت کمک یا مساعدت همکاران یا شرکاء در ارتکاب یک فعل متخلفانه بین المللی متمایز کند. به موجب این ماده، کمک یا مساعدت دولت کمک کننده نباید با مسئولیت دولت مباشر خلط شود. در چنین حالتی، دولت کمک کننده تنها تا حدی که رفتار او موجب فعل متخلفانه بین المللی شده یا به وقوع آن کمک کرده باشد، مسئول است. از این رو، در مواردی که فعل متخلفانه به هر حال رخ می داد، مسئولیت دولت کمک کننده شامل جبران خسارت خود فعل نمی شود. در واقع این ماده محدوده مسئولیت بابت کمک یا مساعدت را به طرق فوق، یعنی اطلاع و آگاهی از شرایطی که موجب رفتار متخلفانه بین المللی دولت، نقش عمده که کمک یا مساعدت در انجام فعل متخلفانه بین المللی دولت و نیز دارا بودن شرایط و عناصر تشکیل دهنده رفتار متخلفانه را محدود می کند. به عنوان مثال در سال ۱۹۸۴ ایران نسبت به ارائه کمک های نظامی به عراق توسط بریتانیا که ادعا می شد شامل سلاح های شیمیایی که در حملات علیه سربازان ایرانی مورد استفاده قرار می گرفت، اعتراض کرد. مبنای اعتراض ایران آن بود که این کمک ها اعمال تجاوزکارانه عراق را تسهیل کرده است. دولت بریتانیا این ادعا را که او دارای سلاح های شیمیایی بوده و اینکه آن ها را در اختیار دولت عراق قرار داده است، رد کرد. (ابراهیم گل، ۱۳۹۲، صص ۱۱۷-۱۱۵)
مثال های دیگر، نیروهای اردن و عربستان در سال ۲۰۱۲ برای سرکوب مردم معترض وارد بحرین شدند. این کشورها از ابتدا آگاهی داشتند که حضور نیروهای آن ها برای سرکوب مردم بحرین بود، بنابراین در صورت انجام فعل متخلفانه بین المللی، دولت های اردن و عربستان با جمع شرایط مذکور دارای مسئولیت بین المللی می باشند.
با آغاز جنگ در سوریه، کمک های حامیان خارجی همچنان به دست گروه های مسلح از داعش و جبهه النصره می رسد. این کمک ها در قالب حمایت های مالی، تسلیحاتی، لجستیکی، اطلاعاتی و آموزشی و غیره از سوی حامیانی مانند عربستان، قطر، ترکیه و به همراه چند کشور غربی موجب ادامه جنگ و تسهیل اعمال تجاوزکارانه توسط این گروه ها شده است. کمک های شیوخ و شاهزاده های کشورهای قطر و عربستان موجباب تحقق مسئولیت بین المللی آن ها را در کمک و مساعدت به جنگجویان خارجی به منظور ارتکاب اعمال متخلفانه را فراهم خواهد شاخت.
عملکرد دولت ترکیه در خصوص عدم کنترل مرز خود با سوریه، با توجه به اینکه آخرین مقصد قبل از ورود به سوریه است، پروازهای هوایی از آسیای مرکزی و روسیه به استانبول گران و برخی از افراد نمی توانند هزینه سفر هوایی خود را تأمین کنند و سفر زمینی برای اتباع قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان بدون ویزاست، لذا مسئولیت بین الملی دولت ترکیه در عدم کنترل مرزهای خود با سوریه و پیوستن اتباع سایر کشورها از طریق ترکیه و سوریه به داعش به همان میزانی که آگاهانه کمک یا مساعدت در اعمال تجاوزکارانه داعش نموده، موجبات مسئولیت بین المللی دولت ترکیه را فراهم می سازد.^[۷۳]
۴-۶-۲- شرح وبررسی ماده ۱۷ طرح پیش نویس راجع به هدایت وکنترل ارتکاب فعل
متخلفانه ی بین المللی
به موجب ماده ۱۷ دولتی که ارتکاب قعل متخلفانه بین المللی توسط دولت دیگر را هدایت و کنترل می کند در صورت وجود شرایط زیر مسئول آن فعل خواهد بود.
الف) آن دولت با آگاهی از شرایط فعل متخلفانه بین المللی به این کار اقدام کند؛ و ب) فعل مزبور اگر توسط خود آن دولت هم ارتکاب می یافت یک فعل متخلفانه بین المللی محسوب می شد.
این ماده به حالت دوم مسئولیت اشتقاقی یعنی اعمال هدایت و کنترل توسط یک دولت بر ارتکاب فعل متخلفانه بین المللی توسط دولت دیگر می پردازد. به موجب ماده ۱۶ دولتی که به منظور ارتکاب فعل متخلفانه بین المللی به دولتی دیگر کمک می کند تنها به میزان همان کمک یا مساعدت ارائه شده مسئول خواهد بود. در مقابل، دولتی که بر ارتکاب یک فعل متخلفانه توسط دولت دیگر هدایت و کنترل دارد، مسئول آن فعل خواهد بود، زیرا انجام کل آن فعل را هدایت و کنترل کرده است.
در ماده ۱۷ واژه کنترل به موارد تسلط و تفوق در ارتکاب رفتار متخلفانه اشاره دارد و نه صرف اعمال نظارت، چه برسد به تأثیر یا ارتباط صرف. به همین ترتیب واژه هدایت کردن صرف تحریک یا پیشنهاد را شامل نمی شود بلکه حاکی از یک هدایت واقعی عملی است برای این که یک دولت مسلط، مسئول تلقی شود در ارتکاب رفتار متخلفانه باید هر دو عنصر هدایت و کنترل وجود داشته باشد.
به موجب ماده فوق برای آنکه مسئولیت دولتی محرز شود دو شرط دیگر لازم است: نخست، دولت مسلط تنها در صورتی مسئول است که از شرایطی که موجب متخلفانه شدن رفتار دولت وابسته شود، آگاه باشد. دوم، باید نشان داده شود که فعل خاتمه یافته حتی اگر توسط خود دولت هدایت و کنترل کننده هم انجام می گرفت هم باز متخلفانه بود. این شرط به ویژه در چارچوب تعهدات دو جانبه ای که در برابر دولت هدایت کننده قابل استناد نیست اهمیت بسیاری دارد. در مورد تعهدات چند جانبه و به ویژه تعهداتی که در قبال جامعه بین المللی وجود دارد این شرط از اهمیت کمتری برخوردار است. اصل اساسی آن است که یک دولت نباید بتواند آنچه را که خود قادر به انجام آن نیست از طریق دولت دیگری انجام دهد.
نمونه های مربوط به مسئولیت بین المللی ناشی از اعمال هدایت و کنترل بر ارتکاب فعل متخلفانه توسط دولت دیگر اکنون بیشتر از اهمیت تاریخی برخوردارند. در روابط وابستگی بین المللی همچون تحت الحمایگی، دولت حامی از نظر بین المللی مسئول رفتاری بود که رسماً به دولت وابسته قابل انتساب بود. به عنوان مثال در قضیه حقوق اتباع ایالات متحده در مراکش، فرانسه به موجب قید اختیاری پذیرش صلاحیت دیوان، دعوایی را راجع به اختلافی در خصوص حقوق اتباع ایالات متحده در مراکش به موجب قرارداد تحت الحمایگی مطرح کرد. ایالات متحده ایراد کرد هر گونه حکم نهایی صادره برای مراکش که یک طرف دعوا نبوده الزام آور نخواهد بود. فرانسه تأکید کرد او هم از طرف خویش و هم به عنوان دولت حامی مراکش عمل می کند و در نتیجه رأی دیوان هم برای فرانسه و هم برای مراکش الزام آور است و دعوی بر این اساس اقامه شده است. تصمیم دیوان به مسائل مربوط به مسئولیت فرانسه راجع به رفتار مراکش مرتبط بود که هم در دادخواست اولیه و هم در دعوای متقابل ایالات متحده مطرح شده بود.
مثال دیگر، در جنگ جهانی دوم ۱۹۴۵ . ۱۹۳۹ دولت آلمان در نتیجه اشغال نظامی ایتالیا فعالیت های آن دولت را هدایت و کنترل می کرد تا آن دولت مرتکب فعل متخلفانه بین المللی گردد. دولت اشغالگر مسئول آن دسته از اعمال دولت تحت اشغال بود که با هدایت و کنترل او انجام می شد. (ابراهیم گل، ۱۳۹۲، صص ۱۲۴-۱۲۰).
۴-۷- تحقق نقض تعهد بین المللی^[۷۴]
همان طور که در سابق گفته شد فعل متخلفانه ی بین المللی دولت هنگامی موجب مسئولیت بین المللی می شود که رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل به موجب حقوق بین الملل قابل انتساب به آن دولت باشد آن فعل نقض تعهد بین المللی آن دولت تلقی شود که در ذیل به بررسی و ارزیابی ماده ۱۲ طرح کمیسیون مسئولیت بین المللی دولت یعنی نقض تعهد بین المللی دولت و متعاقب آن به بررسی نقض تعهد بین المللی شورشیان و جنگجویان خارجی می پردازیم.
۴-۷-۱- نقض تعهد بین المللی توسط بازیگر بین المللی دولتی
مطابق ماده ۱۲ طرح مسئولیت بین المللی، هنگامی نقض تعهد بین المللی محقق می شود که فعل دولت منطبق با آنچه که تعهد مقرر می کند نباشد، فارغ از اینکه منشأ یا ماهیت تعهد چیست؟
نقض تعهد بین المللی دولت به مسئولیت بین المللی او می انجامد لذا ضروری است که مشخص کنیم منظور ما از نقض تعهد بین المللی چیست. ماده ۱۲ در پاسخ به این سوال با عباراتی بسیار کلی، آنچه را که نقض تعهد بین المللی دولت است تعریف می کند.
برای اینکه در هر مورد خاص بتوان گفت که نقض یک تعهد صورت گرفته یا خیر ضروری است به دیگر شرایط حاکم بر وجود نقض تعهد بین المللی از جمله، لازم الاجرا بودن تعهد بین المللی در زمان وقوع فعل، استمرار نقض تعهد بین المللی و هم چنین به معاذیر رافع وصف متخلفانه فعل دولت از قبیل، رضایت، دفاع مشروع، اقدامات متقابل در برابر فعل متخلفانه بین المللی، فرس ماژور، اضطرار، ضرورت، مطابقت با قواعد آمره توجه شود. اما در تحلیل نهایی، اینکه آیا و چه زمانی نقض تعهد وجود دارد به مفاد دقیق تفسیر و اجرای آن تعهد با توجه به هدف و موضوع و حقایق آن قضیه بستگی دارد.
مطابق ماده ۱۲، نقض تعهد بین المللی متشکل از مغایرت میان رفتار واقعی آن دولت و رفتاری است که او به موجب آن تعهد باید انجام می داد. یعنی مغایرت
میان الزامات حقوق بین الملل و حقایق موضوع. عبارت «منطبق با آنچه که تعهد مقرر می کند، نباشد» مناسب ترین عبارت برای بیان آن چیزی است که ماهیت نقض تعهد بین المللی توسط دولت را تشکیل می دهد. با این عبارت ممکن است که نقض تعهد وجود داشته باشد حتی اگر فعل آن دولت تا اندازه ای مغایر تعهد بین المللی آن دولت باشد. به هر حال با مقایسه رفتار واقعی دولت با رفتاری که تعهد بین المللی او ایجاب می کند، می توان احراز کرد که آیا نقض تعهد صورت گرفته است یا خیر.
مسئولیت دولت می تواند از نقض تعهدات دوجانبه یا تعهداتی که در قبال چند دولت یا جامعه بین المللی در کل وجود دارد ناشی شود. مسئولیت مزبور می تواند از نقض های نسبتاً کم اهمیت یا از نقض های بسیار جدی تعهدات ناشی از قواعد آمره حقوق بین الملل آن ناشی شود. مسأله شدت نقض و ماهیت آمره تعهد نقض شده می تواند بر نتایجی که برای دولت مسئول و در بعضی موارد برای دیگر دولت ها به دنبال دارد، تأثیر بگذارد.
مطابق ماده ۵۳ کنوانسیون وین ۱۹۶۹ قاعده آمره حقوق بین الملل عام «قاعده ای است که از سوی جامعه بین المللی کشورها در کل به عنوان قاعده تخلف ناپذیر شناخته شده و پذیرفته شده است که هیچ گونه تخطی از آن مجاز نیست و تنها با یک قاعده بعدی حقوق بین الملل عام با همان ویژگی قابل تغییر است. تعهداتی که به موجب قواعد آمره بر دولت ها تحمیل می شود ضرورتاً منافع حیاتی جامعه بین المللی در کلیت آن را تحت تأثیر قرار داده و می تواند رژیم مسئولیت شدیدتری را نسبت به رژیم مسئولیت قابل اعمال بر دیگر اعمال متخلفانه در پی داشته باشد. (ابراهیم گل، ۱۳۹۲، صص ۸۹- ۸۵) که در ذیل به مصادیق قواعد آمره مورد پذیرش جامعه جهانی اشاره می کنیم.
مصادیق قواعد آمره^[۷۵] : امروزه اصول زیر به عنوان قواعد آمره توسط جامعه بین المللی پذیرفته و به رسمیت شناخته شده است.
اصل وفای به عهد؛
اصل حسن نیت؛
اصل منع توسل به زور و تحریم جنگ؛
اصل منع تجاوز؛
اصل حق ملتها در تعیین سرنوشت خود؛
اصل احترام به حاکمیت، استقلال و تمامیت سرزمینی کشورها؛
اصل دفاع مشروع؛
اصل منع دزدی دریایی؛
اصل منع هواپیما ربایی؛
اصل منع کشتار جمعی؛
اصل منع جنایت علیه بشریت؛
اصل منع جنایات جنگی؛
اصل منع بردگی؛
اصل عدم تبعیض نژادی؛
اصل منع آلودگی شدید محیط زیست دریاها و ماورای بحر؛
اصل احترام به حقوق و آزادی های اساسی بشر؛
اصل احترام کشورها بر منابع طبیعی خود؛ (ضیایی بیگدلی، ۱۳۸۶، ص ۱۹۶)
۴-۷-۲- نقض تعهدات بین المللی توسط بازیگر غیر دولتی
نقض تعهدات بین المللی توسط شورشیان و جنگجویان خارجی (بازیگران غیر دولتی) یعنی شامل حقوق بین الملل بشر و حقوق بین الملل بشردوستانه است که با توجه به اسناد بین المللی در دسترس از جمله به بررسی کنوانسیون ها، رویه قضایی، میثاق های بین المللی، ماده ۳ مشترک کنوانسیون های چهارگانه ژنو و قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت می پردازیم.

در این پرونده خانم « الف » فرزند ….. و آقای « ب » فرزند ….. متهمند به ارتکاب زنای محصنه با یکدیگر که با توجه به محتویات پرونده واقاریر صریح زانیه در طول تحقیق جلسات دادگاه ، همچنین ، اقرار آقای« ب » در حضور آقای«ن» و اظهارات متناقض وی در جلسات دادگاه و همچنین اظهارات همسر نامبرده در آخرین جلسه دادگاه ، آنچه که برای دادگاه مسلم است نامبردهگان با همدیگر مرتکب زنا آن هم به کرات شده اند، لکن، عمل خانم «الف» با توجه به گواهیهای پزشکی که درباره همسرش صادر شده و مشمول احصان نبوده و به استناد ماده ۱۰۲ قانون حدود قصاص ناظر به ماده ۸۵ همان قانون دادگاه نامبرده را به تحمل یکصد ضربه تازیانه (حلد جلد) محکوم می نماید . که باید با رعایت موازین قانونی و با حضور نماینده دادستان حکم اجرا شود، ضمناً به دلیل اعتراض بستگان نامبرده فوق از روی خود فرزندش از طریق آقای دادستان، تحویل اداره بهزیستی یا خویشان نامبرده شود اما در مورد آقای « ب » عمل نامبرده منطبق با ماده ۱۰۰ قانون حدود قصاص که دادگاه به استناد ماده مذکور و ماده ۱۲۰ نامبرده به حد رجم محکوم می نماید . که حکم صادره باید طبق موازین شرعی اجرا شود . این رای خود در محدوده قانونی تجدید نظر احکام قطعی است . محکوم علیه به حکم صادره اعتراض و آقای رئیس دادگاه به نظر و رای خود باقی مانده و سپس پرونده به دیوانعالی کشور ارسال و به شعبه ۳۱ ارجاع و شعبه مرجوع الیه به شرح دادنامه شماره ۳۹۲ـ ۲۶/۲/۶۹ اعتراض محکوم علیه را وارد ندانسته و رد نموده است . محکوم علیه مجدداً خطاب به آقای دادستان عمومی قزوین به رای صادره اعتراض نمود : با توجه به انکار محکوم علیه از بزه انتسابی و با عنایت به این که محکوم علیه بعد از اقرار به عمل زنا، انکار نموده است و حکم صادره نیز منتهی به رجم مشارالیه گردید، بنا به مراتب پرونده توجها به قسمت اخیر ماده ۸۸ از قانون حدود ، بدوا به نظر ریاست محترم دادسرا رسیده تا در صورت موافقت ایشان پرونده جهت اتخاذ تصمیم به دادگاه محترم کیفری یک، ارسال گردد . آقـای دادستـان با نظـر آقای دادیار موافقت نموده و پرونده به دادگاه ارسـال شده است . و آقـای رئیس دادگاه به شرح تصمیم مورخه ۲۹/۳/۶۹ اعلام نمودهاند: با عنایت به اینکه مشـارالیه (محکوم علیه) به رای دادگاه اعتراض نموده و اعتراض در دیوانعالی کشور رد شده موردی برای اعاده پرونده به این شعبه وجود ندارد. نظر مبارک آقای دادستان محترم قزوین را به تبصره ذیل ماده ۳۵ قانون تشکیل دادگاههای یک و دو جلب می نماید . سپس آقای دادستان عمومی قزوین به موجب مشروحه مورخه ۳۱/۶/۶۹ عنوان جناب آقای ……… ریاست محترم دیوانعالی کشور ، تقاضای اعمال ماده ۳۵ قانون مذکور را نموده است . آقای وکیل محکوم علیه نیز عنوان ریاست محترم دیوانعالی کشور ، تقاضای اعمال ماده ۳۵ نموده اند . گزارش پرونده تهیه و به نظر معظم له رسیده و با اعمال ماده مذکور موافقت فرموده اند پرونده جهت رسیدگی به تجدید نظر خواهی در اجرای ماده مذکور به این شعبه ارجاع شده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هیات شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید . پس از قرائت گزارش آقای ….. عضو ممیز و اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای آزمون اردلان دادیار دیوانعالی کشور اجمالا ، مبنی بر نقض دادنامه صادره مشاوره و چنین رای می دهند :
باسمه تعالی
قاضی محترم صادر کننده رای ، مجرمیت محکوم علیه به زنای محصن را از راه علم احراز و نامبرده را به حد رجم محکوم و مستند علم خود را محتویات پرونده واقاریر صریح زانیه در طول تحقیق و جلسات و دادگاه و همچنین اقرار محکوم علیه در حضور آقای«ن» مسئول کمیته مزار شهدا و اظهارات متناقض وی در جلسات دادگاه و همچنین اظهارات همسر نامبرده ذکر نموده اند که با مداقه در انها ، هیچیک ، علم آور نیست، زیرا، محتویات پرونده همچنین غیر از اقرار بانو«الف» در کلیه مراحل و اقرار محکوم علیه در کمیته و نزد آقای بازپرس نیست و متهم در محکمه منکر ارتکاب عمل زنا شده و اقرار های قبلی را ناشی از ترس و فشار اعلام نموده و اقرار متهمه نیز که خود یک طرف قضیه است موثر در مقام نمی باشد . و با عنایت به اینکه به موجب ماده ۸۸ قانون حدود قصاص در صورتی که کسی اقرار به زنایی کند که موجب رجم یا قتل باشد و سپس انکار نماید، حد رجم و قتل، ساقط میشود. فلذا، با قبول اعتراض، دادنامه شماره ۷۷۳- ۹/۱۲/۶۸ صادره از شعبه هفتم محاکم عمومی کیفری یک قزوین نقص و رسیدگی مجدد به شعبه دیگر دادگاه یک قزوین و درصورت وحدت شعبه به نزدیکترین دادگاه محل وقوع بزه ، محول می گردد.^[۲۶۷] از نظر نگارنده نظر دادیار دیوانعالی کشور کاملا منطبق با نظر شرع و قانون موضوعه بوده و بنظر می رسد دادگاه بدوی بدون امعان نظر به رعایت قواعد شرعی درباب حدود و قانون موضوعه مبادرت به صدور رای نموده است و اجتهاد در مقابل نص بوده ، که آن نیز فاقد وجاهت قانونی است.
۲ ـ انکار بعد از اقرار در قتل
ماده ۲۳۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲یکی از راه های ثبوت قتل را اقرار دانسته است و همچنین در ماده ۲۳۲ قانون مذکور بیان داشته ، با اقرار به قتل عمد گرچه یک مرتبه باشد ، قتل عمد ثابت می گردد . لکن ماده ۲۳۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ اشعار می داشت «اگرکسی به قتل عمدی شخصی اقرار کند وپس از آن دیگری به قتل عمدی همان مقتول اقرار نماید ودر صورتی که اولی از اقرارش
برگردد , قصاص یا دیه از هردوساقط میشود و دیه از بیت المال پرداخت میشود واین در حالی است که قاضی احتمال عقلایی ندهند که قضیه توطئه آمیز است». این ماده از نظر امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله گرفته شده است که در صفحات قبل گفته شد که روایت مورد استناد در این باره مرسله و مخالف قاعده و سند آن ضعیف و غیر قابل اعتماد می باشد و حکم آن قابل تعمیم به سایر موارد نیست . با این حال ، در این ماده از رجوع و انکار بعد از اقرار به قتل عمد توسط شخص اول سخن به میان آورده است و آن را مورد پذیرش قرار می دهد و برای این امر باید شرایطی وجود داشته باشد : از جمله اینکه شخص دوم به قتل عمدی همان مقتول ، اقرار نماید و اینکه قاضی احتمال ندهد که قضیه ، توطئه آمیز است . لذا ، چنانچه بر دادگاه ثابت گردد که اقرار شخص اول و انکار و رجـوع او و اقرار شخص دوم به قتل عمد ، تبانی و توطئه بوده است و دادگاه با اقرارهایی که صورت گرفته چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد ؟ آیا رجوع شخص اول از اقرار را نمی پذیـرد و دومـی را تبـرئه میکند یا هر دو را به قصاص یا دیه محکوم می نماید یا اینکه ابتکار عمـل را به دست ولی دم می دهد تا در مراجعه به هر یک از اقرار کنندگان به قتل عمـد مختار باشد یا اینکه خود قاضی به بررسی قوانین و امارات موجود در پرونـده می پردازد و هرگاه قرائن و امارات پرونده موید اقرار یکی از اقرار کنندگـان باشد، بر اساس اقرار وی به قتل عمد حکم به قصاص دهد . چرا که در امور جزایی ، هرگـاه متهم اقرار به ارتکاب جرمی نماید و اقرار او صریح و موجب هیچگونـه شـک و شبهـه ای نباشد و قراین و امارات نیز، موید این معنی باشد ، دادگاه مبادرت به صدور رای می نماید .
با این حال : محقق خویی (ره) معتقد است که سند این روایت ، ضعیف و غیر قابل اعتماد است و اینکه ضعف این سند را با عمل مشهور ، نمی توان جبران کرد . و سپس فرموده است صحیح در این مساله آن است که بگوییم، رجوع مقراز اقرارش ، نتیجه ای ندارد . ولی دم مخیر است در قصاص از هر کدام از دو نفری که اقرار کـرده اند و این نظر را شهید ثانی در مسالک تقویت کرده و آن را در جـواهـر به ابی العباس نسبت داده است^[۲۶۸] و با ایـن حال حکم ماده ۲۳۶ در عمل مـورد سوء استفاده متهمان قتل عمد قرار گرفته و مشکلات زیادی را برای دستگاه قضایی به جای آورده بود که فی الحال در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ماده مذکور نسخ گردیده است .
۳ ـ انکار بعد از اقرار در سرقت
قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰در ماده ۱۹۹ اشعار می داشت : « سرقتی که مستوجب حد است با یکی از راه های زیر ثابت می شود :
۱ـ شهادت دو مرد عادل ۲ـ دو مرتبه اقرار سارق نزد قاضی ، به شرط آنکه آقرار کننده بالغ و عاقل و قاصد و مختار باشد .
۳ـ علم قاضی تبصره : اگر سارق یک مرتبه نزد قاضی اقرار به سرقت نماید ، باید مال را به صاحبش بدهد اما، حد بر او جاری نمیشود. دادن مال به صاحب آن با یک بار اقرار به مقتضای قاعده اقرار العقلاء علی انفسهم جایز می باشد .
نظر امام خمینی (ره) در این مورد که آیا انکار پس از اقرار به سرقت ، موثر است و دست سارق قطع می شود یا خیر ؟ نزدیکتر به احتیاط دانسته است که دست سارق در صورت انکار وی پس از اقرار به سرقت قطع نشود ، لکن از نظر او قطع کردن دست سارق رجحان دارد.^[۲۶۹] با این حال در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ سابق، در این مورد بحثی به میان نیاورده و انکار پس از اقرار را مورد پذیرش قرار نمی دهد . و مسموع نمیداند. لکن در قانون مجازات اسلامی جدید التصویب ۱۳۹۲ در ماده ۱۷۳ خصوص سرقت حدی که مجازات آن حد قتل نیست انکار بعد از اقرار موجب سقوط مجازات ندانسته ولی در سرقت حدی که مجازات آن قتل است انکار مسموع بوده و حبس تعزیری درجه پنج ثابت می گردد .
گفتار سوم : توبـه بعد از اقـرار
از جمله مواردی که در جرائم مستوجب حد باعث سقوط حد بعد از اقرار مجرم به جرم حدی است توبه است که در دو بند زیر به بحث آن می پردازیم در این بند ابتدا به تعریف توبه و ارکان اصلی آن و همچنین اعتبار وصحت آن در قرآن و نظر حقوقدانان و فقها پرداخته و سپس به نحوه احراز آن میپردازیم .
بند اول : مفهوم توبه و نحوه احراز آن
الف ) تعریف توبه
توبه در لغت، به معنی بازگشت و پشیمانی از گناه است. و در اصطلاح، منظور از آن بازگشت از گناه ( الرجوع من الذنب) میباشد^[۲۷۰]. در تعریف توبه آوردهاند: «بازگشت ازگناه و پشیمان شدن از نافرمانی خدا، و ارکان اصلی توبه سه چیز است ۱ ـ علم به اینکه در گذشته نافرمانی خدا نموده ۲ ـ پشیمـان شـدن از آن عمـل ۳ ـ تصمیم به ترک آن در آینده و جبران گذشته.»^[۲۷۱] در قرآن کریم آیاتی مبنی بر اعتبـار و حجیـت توبـه مجـرم ، وجـود دارد . که برخـی از این آیـات عبارتنـد از : ۱ ـ آیه ۳۹ و ۳۴ سوره مائده .
۲ ـ آیه ۱۶ سوره نساء : « …….. فان تابا و اصلحا فاعرضوا عنهما ان الله کان توا بارحیما . » پس اگر توبه کردند و کارنیک کردند ، پس بگذارنید از ایشان ، بدرستیکه خدا باشد توبه پذیر مهربان .
غالب حقوقدانان و فقهای اسلامی توبه مجرم را از اقرار وی به ارتکاب جرم ترجیح داده اند و ابن الصلاح حلبی می نویسد : بازگشت نهانی بزهکار و اصلاح داوطلبانه خویش در خفا از اقرار به جرم برای تحمل کیفر، افضل است.^[۲۷۲] وفقهای اسلامی دررفتارهای خود با تکیـه برمـدارک موجود، مجرم را به بازگشت داوطلبانه وترمیم زیانهای حاصل از جرم با مجـاهدت و سیر درطریق کمال و معنویت، تحریض نموده اند .ب ) نحوه احراز توبه
مساله این است که آیا اظهار لفظ دال بر توبه از طرف مجرم برای سقوط حد کافی است یا باید عملی دال بر ثبوت توبه از مجرم ، سر زده باشد ؟
آیت ا…. العظمی محمد تقی بهجت آیت الله العظمی ، لطف ا… صافی گلپایگانی ، آیت الله العظمی فاضل لنکرانی و آیت ا… العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی اظهار لفظ دال بر توبه از طرف مجرم را در سقوط حد کافی دانسته اند .
نظر یکی از اساتید حقوق جزا ، بر این است که قید ، واصلح ، در آیه ۴۴ سوره مائه نیز ، به نوعی بر نمود خارجی یافتن توبه ، تاکید داشته است .
در قوانین جزایی بدون اینکه تعریفی از توبه و ارکان آن ارائه گردد تنها به ذکر توبه بعد از اقرار و اثر آن بسنده کرده است که همین امر باعث اختلاف نظر قضات و حقوقدانان گردید . اداره حقوقی قوه قضائیه در خصوص این سئوال ، بدین شرح نظر داده است : در قانون مجازات اسلامی برای احراز و ثبوت توبه نزد حاکم ، شرایط خاصی پیش بینی نشده است و لذا به نظر می رسد که احراز این مطلب ، با توجه به وضعیت روحی و جسمی توبه کننده ، به عهده دادگاه است . نظر اداره حقوقی در مورد استعلام ۲۰۱۰ م ـ ۲۷ مرداد ۱۳۷۶ به نظر میرسد که نظر اداره حقوقی صحیح و مطابق و موافق قانون باشد .
زیرا که قانون تنها از توبه ، صحبت کرده است و شرایط خاصی برای آن در نظر نگرفته است و اصل تفسیر متون جزایی به نفـع متهـم نیز ، همیـن اقتضـا را دارد ، زیرا هرگاه در معنـای درست قـانـون تردید داشته باشیم و ندانیم که قانـون چنیـن شـرایطی را لازم دانستـه است یا خیــر ؟ ( که توبه لفظی کافی است یا باید عملی دال بر توبه از وی سر بزند ) باید ، قانون را حمل بر معنایی نمائیم که به نفع متهم است و در این مورد توبه لفظی کافی است و عملی دال بر ثبوت توبه ، لازم نیست .
بند دوم : توبه و سقوط مجازات

مقصود از موارد مسقط مجازات، اموری است که ازطرف مقنن پیشبینی و خاصیت آن از بین بردن تمام مجازات میباشد.^[۲۷۳] یکی از این موارد مسقط مجازات توبه میباشد که از موارد شخصی مسقط مجازات است، یعنی، مجازات با توجه به وضعیت خاص مجرم که پس از وقوع جرم به وجود آمده است، ساقط میگردد .
و مقصود از مواردی که توبه بعد از اقرار مسقط مجازات است، جرایمی است که توبه بعد از اقرار به ارتکاب جرم سبب معافیت مجرم از مجازات جرم ارتکابی میگردد. امام خمینی(ره) معتقدندکه: « اگر به چیزی که موجب حد است، اقرار کند و سپس توبه نماید، امام (ع) حق عفو یا اقامه حد بر او ـ رجم باشد یا غیر آن را دارد ، و ثبوت تخییر برای غیر امام اصل از تواب او ، بعید نیست.»^[۲۷۴]
با این حال ، قانونگذار ، تنها در برخی جرایم حدود به صراحت و به طور روشن ، توبه بعد از اقرار را مورد پذیرش قرار داده است و به قاضی اختیار داده است تا در صورت توبه مجرم بعد از اقرار به جرم ، از ولی امر تقاضای نماید که او را عفو نماید و یا اینکه حد را بر وی جاری سازد .
این جرایم عبارتند از :
۱ ـ زنا در این باره ماده ۷۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ ، بیان می داشت : « هرگاه کسی به زنایی که موجب حد است ، اقرار کند و بعد توبه نماید قاضی می تواند ، تقاضای عفو او را از ولی امر نماید و یا حد را بر او جاری سازد» شیخ طوسی در این خصوص بیان میدارد، اگر اقرار کند سپس توبه کند امام مخیر است در اقامه حد، رجم باشد یا غیر رجم، یا اینکه زانی را عفو نماید که عین همین عبارات ، در لمعه ی شهید اول نیز منعکس شده است .
۲ ـ لواط در جرم لواط قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ ، در ماده ۱۲۶ بیان می داشت : « اگر لواط و تفخیذ و نظایر آن با اقرار شخص ثابت شده باشد و پس از اقرار توبه کند ، قاضی می تواند از ولی امر تقاضای عفو نماید . » لوتاب قبل قیام البینه … و لوتاب بعده لم یسقط الحد و کذا مع الاقرار و لکن یتخیر الامام علیه السلام فی القمر بین العفو و الا استیفا.^[۲۷۵]
۳ ـ مساحقه قانون مجازات اسلامی در جرم مساحقه نیز به توبه بعد از اقرار اشاره نموده و در ماده۱۳۳ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ ، اشعار داشته « اگر مساحقه با اقرار شخص ، ثابت شود و وی پس از اقرار ، توبه کند ، قاضی می تواند از ولی امر تقاضای عـفو نماید ….. و یتخیر الامام لوتاب بعد الاقرار . »^[۲۷۶]
۴ ـ شرب خمر ، در شرب خمر « لوتاب اشارب بعد اقراره یتخیر الامام علیه السلام » که عین این عبارت در ماده ۱۸۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ ، آمده است « هرگاه کسی بعد از اقرار به خودن مسکر توبه کند ، قاضی می تواند از ولی تقاضای عفو نماید یا حد را بر او جاری سازد . » در جرم سرقت ، قانونگذار در تبصره ماده ۲۰۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ ، بیان داشت : که « حد سرقت بعد از ثبوت جرم ( به عنوان مثال با دو مرتبه اقرار سارق با شرایط آن ) با توبه ساقط نمی شود و عفو سارق جایز نیست. » البته، شیخ طوسی در کتاب نهایه نظری مخالف ابراز داشته و توبه بعد از ثبوت جرم و قبل از اجرای مجازات را در صورتیکه جرم بوسیله اقرار ثابت شده باشد، موجب سقوط دانسته است.^[۲۷۷] همانطـوریکه ملاحظه مینماییم در جـرایم زنـا، لواط، تفخیذ، مساحقـه و شرب خمر ، قانونگذار در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ به صراحت، توبه بعد از اقرار را موثر دانسته و به قاضی این اختیار را داده است که در صورت توبه یا حد را بر مقر اقامه نماید یا اینکه از ولی امر تقاضای عفو مقر را نماید . در دیگر جرایم چنین اختیاری به قضات داده نشده است لکن در قانون مجازات اسلامی جدید التصویب ۱۳۹۲ به این موضوع (مشمول دیگر جرایم حدی جز قذف) چنین اختیاری به قضات داده شده است چرا که در ماده ۱۱۴ قانون مذکور اعلام داشته «در جرایم موجب حد به استثنای قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم ، توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود ، حد از او ساقط می گردد . همچنین اگر جرایم فوق غیر از قذف با اقرار ثابت شده باشد ، در صورت توبه مرتکب حتی پس از اثبات جرم ، دادگاه می تواند عفو مجرم را توسط رییس قوه قضاییه از مقام رهبری درخواست نماید »
تبصره ۱ : توبه محارب قبل از دستگیری یا تسلط بر او موجب سقوط حد است .
تبصره ۲ : در زنا و لواط هرگاه جرم به عنف ، اکراه و یا با اغفال بزه دیده انجام گیرد . مرتکب در صورت توبه و سقوط مجازات به شرح مندرج در این ماده به حبس یا شلاق تعزیری درجه شش یا هر دوی آنها محکوم می شود
نتیجه آنکه در جرائم حدی غیر قذف و محاربه در دو مورد حد ساقط می شود . الف) قبل از اثبات جرم متهم توبه نماید . ب) دلیل اثبات جرم اقرار بوده و متهم پس از اقرار توبه نماید .
بند سوم : توبه و تخفیف مجازات
گفته شد که تعزیر ، تادیب یا عقوبتـی است که مشمول عنوان حد ، قصاص و یا دیه نیست و به نظـر حاکـم واگذار شده است از قبیل حبس و جزای نقدی و شلاق که میزان شلاق باید از حد کمتـر باشد . (ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی) ، غیر از جرایم حدود که مجازات آن از لحـاظ نوع و میزان و کیفیت در شرع تعیین شده است ، بقیه جرایم از جمله تعزیراتی می باشند . و در چند جرم مستوجب حد که توبه بعد از اقرار ، موجب اختیار قاضی و تقاضای او از ولـی امـر در عفـو و استیفـاء است ، در بقیه جرایـم مستـوجب حـد و توبـه بعـد از اقـرار مسقط مجازات نمی باشنـد ، البته ، برخی فقهـا ، اعتقـاد دارنـد که تعـزیر با توبـه سـاقـط میشـود برخلاف حد که بعد از ثبوت نـزد امـام سـاقط نمی شـو
د مگـر به توبـه ، آن هـم به اقـرار ثابت شده باشد، که امام در بعضی از حدود مخیر است میان آنکه حد را بر او اقامه نماید ، یا ببخشد.^[۲۷۸]
از نظر این فقیه بزرگوار کلیه جرایم تعزیری با توبه ساقط می گردند که چنین نظری در قانون کیفری ایران ، وارد نشده است . اما بخش دیگر سخن وی که در برخی حدود توبه بعد از اقرار مسقط حد است ، در قانون ایران وجـود دارد که در بخش قبل ، از آن سخن به میان رفت .
در قانـونکیفری ایران قاضی تنها به استناد ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی در صورت احراز جهـات محففـه، میتواند، مجازات تعزیری و یا باز دارنده را تخفیف دهد یا تبدیـل به مجــازات از نـوع دیگری نمایـد کـه مساعـدتر به حال متهم باشد و یکی از این جهات محففه را می توان توبـه مجـرم بعـد از اقـرار به ارتکـاب آن دانست .
همچنانکـه درتعـریف توبـه یادآوری شـد یکی از ارکـان توبـه را برخی فقها ، تصمیم به ترک آن در آینـده و جبران گذشته دانسته اند و چنانچه متهمی بعد از اقـرار به ارتکـاب جـرم کوششهـا و اقدامــاتی به منظور تخفیف اثرات جـرم و میزان زیان ناشی از آن انجـام دهد ، دادگاه اختیـار دارد و می توانـد با استنـاد به این جهت مجازات را تخفیـف دهـد و یا تبدیـل به مجازات دیگری که مساعدتر به حال متهم باشد نماید . بعنوان مثال در جرم سرقت ، استـرداد مال مسروقـه پس از ارتکـاب و اقـرار به جـرم به مسـروق منـه، میتوانـد از نظـر قاضـی قرینـه ای بر توبـه سـارق باشد و او را مشمول تخفیف قـرار دهد .
با این حـال «توبـه بر حقوقالناس تاثیری نداشته و سارق ملزم به استـرداد مال مسروقه به مالباخـته میباشد. که در این صورت خود استرداد مال میتواند از نظـر قاضـی قرینـه ای بر توبه سـارق باشد و وی را از تحمل کیفر معـاف سازد »^[۲۷۹] اما در بقیـه جرایـم حـدود کـه توبـه بعـد از اقـرار مسقـط مجـازات نمی باشد ، با توجه به نص صریح ماده ۲۲ قانون مجـازات اسلامی ، کـه ایـن مـاده مختـص به جرایـم تعزیـری است مشمـول جرایـم مستتوجب حد نمی شـود لذا اعمال تخفیف یا تبدیل مجازات در جرایم حدی جایز نمی باشـد .

شکل۱-۱: تجزیه یک رنگ آزو]۱۴[
مکانیزم اکسیداسیون به دلیل واکنشگری بالای رادیکال های آزاد معمولا پیچیده است .

شکل۱-۲: اکسیداسیون یک رنگ آزو فنولیک توسط آکاز]۱۴[

تیمارهای فیزیکی:

جذب:

اکس و رابینسون^[۴۵] نوشتند که روش های جذب سطی اخیرا با تمایل آن برای حذف آلاینده های بسیار پایا با روش های راحت اهمیت بسیار بالایی پیدا کرده است.حذف مبتنی بر جذب شامل اتصال حل شونده یا آلاینده معلق به یک ماده آلی جامد یا ماتریکس غیر آلی است. اتصال به ماتریکس وابسته به ترکیبشان و ساختار آلاینده ممکنست بر هم کنش مختلفی داشته باشند. مثل: الکترواستاتیک،تبادل یونی،وان دروالس،کمپلکس شدن یا چنگ زدن.رنگ زدایی فاضلاب با این روش از عوامل مختلفی مثل سطح آزاد جاذب،اندازه ذرات،زمان تماس،دما،pH،و نمک های حاضر ،سرفکتانت ها و فلزات موجود تاثیر می پذیرد.باید تاکید شود که با این حال فرایند های جذب به ندرت آلودگی را از یک فاز به فاز دیگر انتقال می دهند. و بنابراین همواره دوغابی تولید می کنند که باید توسط روش های دیگر تصفیه یا بازیابی شود.]۱۴[
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به گفته واندروزی ^[۴۶]بیشتر جاذب^[۴۷] های سطحی تمایل به انواع مختلف رنگ را ندارند .
(۱-۱)
X/M = KC^1/n
که در آن:
X:مقدار ناخالصی جذب شونده^[۴۸]
M: جرم جاذب
C:غلظت تعادلی ناخالصی در محلول
K,n:ثابت
از نمودار لگاریتمی ظرفیت جاذب مشخص می شود.

فیلتراسیون غشایی:

به گفته سوجکا و کویانسو^[۴۹]،این روش به عنوان یک دستورالعمل انعطاف پذیر برای فرایند های تیمار راحت فاضلاب رنگی و برای صرفه جویی در هزینه ها و مصرف آب توسط چرخه آب بهبود یافته است.معمولا این روش به عنوان یک تیمار نهایی سومین روش و بعد از تیمارهای فیزیکی و شیمیایی به کار گرفته می شود. این روش هم چنین برای تغلیظ و خالص سازی رنگ ها در کارخانجات این ترکیبات استفاده می شود]۱۴[.

تبادل یونی:

طبق نوشته سولکار^[۵۰] در سال ،۱۹۹۸سیستم های تبادل یونی استاندارد به طور گسترده ای برای تیمار مواد حاوی رنگ استفاده می شوند، اساس تبادل یونی نمی تواند گستره ی وسیعی از رنگ ها را در برگیرد و کارآیی آن به شدت تحت تاثیر حضور افزودنی در فاضلاب است.در این روش فاضلاب از روی رزین تبادل یونی عبور داده می شود . هر دو نوع رنگ آنیونی و کاتیونی تمایل به حذف توسط این روش را دارند.یک عیب این روش افزایش هزینه حل شونده های آلی برای بازیابی مبدل یونی است]۱۴[.

انعقاد^[۵۱]:

این روش اغلب برای تیمار انواع مختلف فاضلاب به کار گرفته می شود .
حذف جامدات معلق کل^[۵۲]، اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی^[۵۳] و رنگ را بهبود می بخشد. گام اول انعقاد شامل اضافه کردن منعقد کننده به پساب است. این انعقاد کننده ذرات کلوییدی را در سوسپانسیون بی ثبات می کند و اجازه تراکم می دهد . انعقاد یک فرایند فیزیکی اتصال ذرات بی ثبات در تماس ، برای بزرگتر شدن است که می تواند به راحتی از محلول جدا شود]۱۴[.

تیمارهای شیمیایی:

شناساگر فنتون:

به گفته کنگ ^[۵۴]نمک هایH _۲O _۲Fe هنگامی که فاضلاب در تیمار بیولوژیکی است و یا در مرحله زهرگیری بیومس، استفاده می شوند. واکنشی که اتفاق می افتد اسیدی شدن pH است که نتیجه آن تشکیل یک هیدروکسیل اکسیداتیو^[۵۵] قوی (OH) و آهن فریک است. هر دو شکل آهن منعقد هستند بنابراین تابع زوج اکسیداسیون و تراکم را در این فرایند می بخشد. بنابراین مکانیزم حذف رنگ شامل جذب یا اتصال رنگ های حل شده برای ته نشین شدن است که شکل می گیرد]۱۴[.تشکیل مقدار زیاد دوغاب تغلیظی در رنگ و آهن بزرگترین عیب این فرایند است. هر چقدر رنگ حذفی غلیظ تر باشد این روش برای گروه های رنگی متفاوتی مناسب است. رنگ های راکتیو ، مستقیم،کمپلکس فلزی،رنگدانه، دیسپرس و رنگ های خمره ای نرخ رنگزدایی خوبی دارند]۱۴[.

ازن دهی :

پرا می نویسد، این ماده یکی از مناسب ترین عوامل اکسید کردن است، به خاطر ناپایداری زیادش ، در مقایسه با کلراین و H _۲ O _۲. این روش برای تعداد زیادی از آلاینده ها مثل فنول ها، سموم و هیدروکربن های آروماتیک مناسب است و اخیرا در تصفیه فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرند. پایداری ازن از حضور رنگ ها و نمک ها ، توسط pH و دما تاثیر می پذیرد.اگرچه ترمودینامیک ممکنست آن را به دلیل پتانسیل بالا مطلوب نداند اما فاکتورهای سینتیکی می گوید زمان قابل قبولی دارد. از مزیت های این روش نداشتن دوغاب باقی مانده و مواد سمی تشکیل شده است و کاربرد آن در تصفیه فاضلاب رو به افزایش است]۱۴[.

فتوشیمیایی:

فرایند هایی مثل شناساگر فنتون/ماوراء بنفش،هیدروژن پروکسید/ماوراء بنفش و روش های فتوشیمیایی دیگر مبنای تشکیل رادیکال های آزاد به علت تشعشع اشعه ماوراء بنفش هستند. خورد شدن به سبب غلظت بالای رادیکال های هیدروکسیل اتفاق می افتد و مولکول های دیگر به صورت CO _۲و H _۲O کوچک می شوند]۱۴[.

سدیم هیپوکلراید^[۵۶]:

به گفته پیزولیت ^[۵۷]فاضلاب های رنگی می توانند از نظر شیمیایی توسط ترکیبات کلراید اکسید شوند. به دلایل زیست محیطی کاربرد آن غیر متداول است]۱۴[.

الکترولیز:

الکترولیز استفاده از جریان الکتریکی برای فاضلاب با بهره گرفتن از الکترودهاست . ترکیبات آلی مثل رنگ ها از طریق یک ترکیب اکسیداسیون الکتروشیمیایی ، خرد شدن الکتروشیمیایی و تراکم الکتریکی می شوند]۱۴[.

اکسیداسیون هوای مرطوب:

در این روش اکسید کننده اولیه اکسیژن است و برای تولید رادیکال های OH که با ترکیبات آلی و غیر آلی تحت شرایط بحرانی واکنش می دهند استفاده می شود ]۱۴[.

فراصوت:

این روش می تواند برای رنگ های نساجی استفاده شود اما نیاز به تکنولوژی جدید در فاز پیشرفت است]۱۴[.

تیمار بیولوژیکی:

نابودی آلاینده های محیطی توسط فرایند های زیستی مثل فتواکسیداسیون و با فعالیت های متابولیکی میکروارگانیسم ها انجام می شود. از آنجا که کاتابولیک های طبیعی می توانند روی سوبستراهای طبیعی بیشتری اثرگذار باشند و بسیاری از این میکروارگانیسم ها توانایی تجزیه رنگ ها را دارند . محدودیت فرآیندهای میکروبی اساسا توسط محدودیت تجزیه زیستی ترکیبات بیگانه مثل رنگ ها، توسط تاثیرات سمی آلاینده روی میکروب و به دلیل سرعت کم تغییر شکل آلاینده است]۱۴[.
از جمله میکروارگانیسم هایی که در این روش قابل استفاده می باشند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
باکتری ها:مشخص شده که اکتینومیست ها، به ویژه،اسپرتپومیس ها در تجزیه رنگ ها نقش دارند. در این مطالعات از رنگ های راکتیو استفاده شد.
قارچ ها: گسترده ترین بررسیها در رنگزدایی توسط میکروارگانیسم ها روی قارچ ها انجام شد .
مخمرها: تعداد کمی گزارش در این مورد ارائه شده است که یک مورد درباره رنگ آزو و ویژگی های فعالیت آنزیمی توسط Issatchekiaبوده است]۱۴[.
جلبک ها: در همه پژوهش ها از رنگ های آزو استفاده شد و نتیجه آنکه گروهی از ترکیبات آزو می توانند به عنوان منبع کربن و نیتروژن توسط جلبک ها باشد. این یعنی جلبک می تواند نقش مهمی در حذف رنگ ها و آمین های آروماتیک ایفا کند.
گیاهان: مطالعات روی گیاهان نیز نشان داده که بعضی از آن ها توانایی ایفای نقش در تجزیه رنگ ها را دارند.]۱۴[
آنزیم ها: در این بررسی ها تجزیه رنگ ها توسط آنزیم ها مورد بررسی قرار گرفت کاربرد آنزیم های آماده شده فواید بیشتری نسبت به میکروارگانیسم ها دارد.]۱۴[
خواص کلی آن ها می تواند به سادگی بهبود یابد و معمولا بهتر است از چند آنزیم استفاده شود. ]۱۴[
در جدول (۱-۴) بعضی روش های فیزیکی و شیمیایی به همراه معایب و مزایای آن ها ذکر شده است.

جدول ۱-۴:مزایا و معایب روش های حذف رنگ]۱۴[

شواهدی دال بر خود همبستگی منفی

ناحیه نبود خود همبستگی

نبود خود همبستگی مثبت یا منفی

بهعنوان یک قاعده تجربی برای تشخیص خود همبستگی سریالی، بدون مراجعه به جدول عبارت است از:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با محاسبه مقدار آماره دوربین واتسون و مطابقت آن در محدوده ۱.۵ تا ۲.۵ میتوان به عدم وجود همبستگی سریالی اذعان کرد.
۳-۸-۲-۸ مدلهای رگرسیونی پانل دیتا
در اقتصاد سنجی پایه، معمولاً‌ میخواهیم تغییرات یک متغیر را (y) بر حسب تعدادی از متغیرها (xها) که معتقدیم باعث تغییرات y میشود توضیح دهیم. اغلب این کار را در قالب یک تابع انجام می‌دهیم:
(۱-۱)
اندیسk تعداد متغیرهای توضیح دهنده را نشان میدهد. اغلب برای شروع، این تابع را خطی فرض میکنند:
(۱-۲)
در اینجا اندیس i نشان دهنده تعداد مشاهداتی است که از هر متغیر در دست داریم. تعداد مشاهدات می‌تواند بر حسب زمان باشد. در این صورت yt و xkt را داریم که هر متغیر در طول سال، فصل، ماه و … اندازه گیری میشود و خواهیم داشت t = 1,2,…,T به عبارت دیگر yt و xkt سری زمانی^[۳۵] میباشند. یعنی یک متغیر واحد که مقادیر آن در فاصله زمانی موردنظر بر اساس یک مکانیزم معین (مثلاً یک مکانیزم آماری) تولید میشود.
در حالت دیگر میتوان در یک زمان خاص، برای مثال سال ۱۳۸۰، یک متغیر را در یک جامعه آماری، (مثلاً درآمد افراد مختلف در سال ۱۳۸۰) اندازه گیری کرد. در اینجا درآمد در میان افراد تغییر میکند نه در طول زمان. در این حالت یک مقطع از جامعه را در یک زمان خاص پیمایش کردهایم که به زبان فنیتر آن را برش مقطعی^[۳۶] یا برای راحتی کار، مقطع میگوییم. مدل (۱-۲) چه بر حسب برش مقطعی یا مقاطع، چه بر حسب زمان، سادهترین مدل در تحلیل رگرسیونی است. با اعمال فرضهای کلاسیک رگرسیون، مدل مذکور برای یافتن β ها یا ضرایب تابع، برآورد میشود. با نقض فروش کلاسیک با مشکلاتی چون همبستگی پیاپی^[۳۷] جملات اخلال یعنی Ɛ_t در مدلهای سری زمانی و واریانس ناهمسانی^[۳۸] در مدلهای مقطعی روبرو میشویم. آزمونهای آماری در مورد ضرایب،‌ خوبی برازش رگرسیون، آمارههای R₂ و F رگرسیون و نظایر آن به تعداد مشاهدات یعنی، T در مورد سری زمانی و N در مورد داده های مقطعی و تعداد پارامترها (β ها) برآورد شده بستگی دارد (۱+k پارامتر یا β در مدل (۱-۲) برآورد میشود). اغلب با یک مشکل عمومی در این مدلها روبرو میشویم متغیرهای توضیحی یعنی xها با یکدیگر همخطی دارند که باعث میشود مقادیر درست β ها برآورد نشود و استنتاج با مشکل مواجه شود. بدین جهت پاسخ به برخی سؤالات اقتصادی و آزمون برخی از فرضیه ها در مدل سری زمانی یا مقطعی با مشکل روبرو خواهد شد و گاه غیرممکن است. بنابراین از روش پانل دیتا استفاده میکنیم.
برای نمایش، ابتدا نماد مدل خطی رگرسیونی پانل دیتا را نشان میدهیم و سپس به معرفی نمایش ماتریسی خواهیم پرداخت. نماد مدل خطی به صورت زیر است:
(۱-۳)
که به زبان ماتریس به صورت زیر است:
(۱-۴)
اندیس i برای افراد یا مقاطع (تعداد N) و اندیس t برای زمان (از ۱ تا T) در نظر گرفته شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱) مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحلهای است که طی آن دادههایی که به طرق مختلف جمعآوری شدهاند، خلاصه، دستهبندی و درنهایت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل و ارتباط بین داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش میشوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش بهسزایی در استنتاج و تعمیم نتایج به عهده دارند.
در پژوهشهایی همچون پژوهش حاضر که متغیرهای مورد مطالعه به صورت کمی اندازه گیری میشوند، نتایج حاصل از اندازه گیری متغیرها و بررسی روابط بین آنها، براساس روش های آماری مورد تجزیه وتحلیل قرار میگیرند.(شریفی.حسن پاشا،۱۳۸۶: ۳۲۳)
پژوهشگر پس از اینکه روش تحقیق خود را مشخص کرد و با ابزارهای مناسب داده های موردنیاز برای آزمون فرضیه های خود را جمع آوری کرد، اکنون نوبت آن است که با بهرهگیری از تکنیکهای آماری مناسبی که با روش تحقیق، نوع متغیرها [ودیگرعوامل] سازگاری دارد، داده های جمعآوری شده را دستهبندی و تجزیه و تحلیل نماید و درنهایت فرضیههایی که تا این مرحله او را در تحقیق هدایت کردهاند دربوته آزمون قرار دهد و تکلیف آنها را روشن کند تا سرانجام بتواند پاسخی (راه حلی) برای پرسشی که تحقیق با تلاشی سیستماتیک درپی رسیدن به آن بود، بیابد.(خاکی.غلامرضا،۱۳۸۷: ۳۰۳)
در این بخش از آمار، به توصیف وضعیت داده های متغیرهای پژوهش پرداخته میشود. توصیف شامل توصیف شاخصهای مرکزی مانند میانگین، مد و شاخصهای پراکندگی مثل انحراف معیار، ماکزیمم و مینیمم، چولگی و کشیدگی میباشد.
۴-۲) آمار توصیفی
آمار توصیفی آن بخش از آمار است که به جمعآوری، خلاصهکردن، نمایش و پردازش اطلاعات میپردازد بی آنکه به هرگونه نتیجهگیری درکنار آن اطلاعات آماری مبادرت ورزد.
دسته اول شاخصهای مرکزی مربوط به تعداد داده ها، میانگین، مد و میانه است. دسته دوم شاخصهای پراکندگی نظیر واریانس، چولگی، کشیدگی، ماکزیمم، مینیمم است که بیانگر پراکنش داده ها حول محور میانگین اس
ت.
چولگی: چولگی توزیعها در مقایسه با توزیع متقارن مشخص میشود. چوله به راست وقتی است که مد جامعه آماری پایینتر از میانه و افتادگی توزیع بالاتر از آن واقع شود، و نشان دهنده این است که داده ها درانتهای دنباله راست مقیاس قرار گرفتهاند. اگر مد جامعه بزرگتر از میانه باشد و افتادگی جامعه سمت چپ آن واقع شود. جامعه دارای چوله به چپ خواهد بود و نشان دهنده این است داده ها انتهای در دنباله چپ مقیاس قرار گرفتهاند.
ضریب چولگی: ازتقسیم مقادیر چولگی بر خطای چولگی بدست میآید. اگر منفی باشد بیانگر چوله به چپ بودن توزیع مقادیر آنها است واگر مثبت باشد بیانگر چوله به راست بودن توزیع مقادیر آنها است.
ضریب کشیدگی: از تقسیم مقادیر کشیدگی بر خطای کشیدگی بدست میآید و به سه گروه می باشد:
گروه اول: آن دسته از توزیعها که نسبت به توزیع نرمال از پراگندکی بیشتری برخوردار هستند، یعنی منحنی توزیع نسبت به توزیع نرمال کوتاهتر است. این دسته از توزیعها دارای ضریب کشیدگی منفی خواهند بود.
گروه دوم: توزیعهایی هستند که از توزیع نرمال بلندتر هستند. ضریب کشیدگی این دسته توزیعها مثبت خواهد بود.
گروه سوم: توزیعهایی هستند که کشیدگی آنها با کشیدگی توزیع نرمال کاملاٌ مساوی است.
قبل از اینکه به آزمون فرضیه های پژوهش پرداخته شود، متغیرهای پژوهش به صورت خلاصه مورد بررسی قرار گرفته است. این خلاصه حاوی شاخصهایی برای توصیف متغیرهای پژوهش است. این شاخصها شامل، شاخصهای مرکزی، شاخصهای پراکندگی و شاخصهای شکل توزیع است.

متغیرها شاخصها

تعداد شرکت تابعه

شاخص صنعت

اندازه شرکت

نرخ رشد

سپر مالیاتی غیر بدهی

نرخ موثر مالیات

سودآوری

دارایی وثیقه

اهرم مالی