شرحی از فرآیندهای استاندارد که زنجیره تأمین را تشکیل می دهد؛

در برگیرنده موارد آموزش ، کیفیت و فن آوری اطلاعات است اما در مدل صریحًا به آن اشاره نمی شود؛

چارچوبی از روابط در میان فرآیندهای استاندارد؛

برای دستیابی به کل مدل سازمان باید در انجمن زنجیره تامین عضو باشید بنابراین تمام امکانات مدل قابل دست یابی نیست

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دارای تعاریف استاندارد، واژگان و معیارهای اندازه گیری برای زنجیره تامین؛

اقدامات مدیریت، که بهترین عملکرد را در پی خواهد داشت؛

منابع داده ای به کار گرفته شده برای مقایسه با بهترین های صنعت و رقابت دارد؛

این مدل مخصوص زنجیره تأمین در سطوح بلوغ مختلف است .

• چارچوب تحقیق لجستیک (FLR)^[12]

مدل FLR در سال ١٩٩٠ توسط چو^[۱۳] و همکارانش معرفی شده است. این مدل وابستگی بین سطح عملکرد سازمان های لجستیک و استراتژی رقابتی را توصیف می کند و برای سطوح سازمانی و استراتژیک قابل استفاده است . این مدل ، عملگرهای لجستیک را از نظر ابعاد مختلف شامل: تمرکز، رسمی سازی (از نظر ظاهری )، ادغام بخش ها و نواحی کنترل، ساخت ردهی می کند. در مدل FLR شاخص های عملکرد معرفی نشده است، اما الگوبرداری داخلی قابل انجام است. این مدل بر ارزیابی عملکرد نسبی تاکید دارد(Yu Hua, ke & Jian, 2010).

• ممیزی استراتژیک زنجیره تأمین (SASC)^[14]

مدل SASC در سال ١٩٩٩ توسط گیلمور^[۱۵] توسعه داده شده است. این مدل، زنجیره تأمین را از نظر فرآیندها، فناوری اطلاعات ودر سطح سازمان تجزیه و تحلیل می کند. مبنای اصلی این مدل شکستن زنجیره لجستیک در شش جزء: مشتری مداری، توزیع، برنامه ریزی فروش، تولید ناب، مشارکت تأمین کننده و مدیریت یکپارچه زنجیره وهم چنین ارتباط دادن این اجزاء به فناوری اطلاعات و سازمان های زنجیره است(kathawala & Abdou, 2013).

• چارچوب انجمن جهانی زنجیره تأمین (GSCF)^[16]

چارچوب GSCF در سال ١٩٩۴ توسط دانشگاه ایالت اوهایو ایجاد شده است. این مدل سه سطح استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی را توصیف و ارتباط بین فرآیندها و ساختارهای زنجیره تأمین را نشان می دهد. چارچوب GSCF بر هفت فرایند: مدیریت ارتباط با مشتری، مدیریت خدمات مشتری، مدیریت تقاضا، تحقق سفارش، مدیریت جریان تولید، مدیریت ارتباط با تأمین کنندگان ، توسعه و تجاری سازی محصول و مدیریت بازده ها متمرکز است. این مدل یکپارچه سازی و مدیریت زنجیره تأمین را از طریق فرآیندهای زنجیره تأمین در حوزه های خرید، لجستیک، فروش و بازاریابی، مالی، تحقیق و توسعه و تولید مدنظر قرار داده است و قابلیت انطباق با تمامی شرکت ها را دارد(Qronfelh, 2010).

• مدلهای قطعی

این مدل ها با در نظر گرفتن پارامترها بصورت ثابت، به بررسی سیستم می پردازند. یکی از اولین کارها در این زمینه در سال ١٩٧٩ و در زمینه برنامه ریزی کامپیوتری موجودی، توزیع و تولید بوده است. این الگو سه قسمت زنجیره یعنی تأمین کننده، ذخیره (انبار) و تقاضای مشتری را در برگرفته است که برای مینیمم کردن هزینه و مدت زمان پاسخگویی به مشتری( با توجه به تولید و موجودی حمل و نقل ) به کار می رود و زنـجیره تامین را بصورت چند طبقه ای و در سطح بین المللی در نظر می گیرد. یکی دیگر از مسائلی که در سال ٢٠٠٠ مطرح شد مربوط به تعیین مکان مناسب برای یک زنجیره است. این مدل که به صورت یک برنامه ریزی عدد صحیح مختلط است، دارای تابع هدف چندگانه و برای چند دوره می باشد. در یکی دیگر از مدلهایی که در سال ٢٠٠١ مورد بررسی قرار گرفته است، محقق تلاش می کند توابع مربوط به مکان، حمل و نقل و موجودی را بصورت یکپارچه در نظر بگیرد. او برای انجام این کار یک تابع هزینه موجودی تقریبی بدست آورده و سپس آن را در مدلی مربوط به مکان تسهیلات وارد می کند(Perry & Sohal, 2008).

• مدلهای احتمالی

در دنیای رقابتی بسیاری از عـوامل از جمله تقاضای مشتری، غیرقـطعی و غیرقابل پیش بینی است. یک مدل احتمالی با در نظر گرفتن عوامل بـه صورت غیرقطعی، تلاش می کند تا در زنـجیره مقادیر بهینه متغیرهای مختلف را بدست آورد. یکی از مدلها که در سال ١٩۶٩ نوشته شده است، یک مدل برنامه ریزی دینامیک بر اساس تئوری کنترل بهینه است که می خواهد انتخاب بهینه ترکیب حمل و نقل، جریان محصول و مسیر از مشتری تا تأمین کننده را بدست آورد. پس از آن در سال ١٩٧٢ نیز یک مدل بر اساس تئوری کنترل بهینه با در نظر گرفتن حمل و نقل محصولات مختلف؛ تولید مناطق مختلف و مسائل مربوط به برنامه ریزی موجودی در زمان تقاضای نامعین نوشته شده است(Theeranuphattana & Tang, 2008).

• مدلهای مختلط

موجودی یکی از بخشهای اساسی در هزینه یک زنجیره تامین است که تقریبا نیمی از هزینه لجستیک را به خود اختصاص می دهد. به همین دلیل مدلهای زیادی به این بخش اختصاص دارد. در سال ١٩٧٠ برای تغییر پذیری تقاضا، الگویی طراحی گردید که می توان آن را مبنای تهیه مدل های دیگر نیز دانست. بطور کلی این مدلها تلاش می کنند تا با ترکیب سطح خدمات رسانی، مکانهای انبار و تولید، حمل و نقل بین انبار و مشتری، میزان موجودی در انبار و با در نظر گرفتن تقاضای احتمالی و میزان سرمایه از طرق مختلف از جمله شبیه سازی به حل مسائل بپردازند. مثلا مدلی در سال ١٩٩٩ نوشته شده است که در آن با به کارگیری نظریه بازیها به مسائل مربوط به تقاضای احتمالی و غیرقطعی و میزان تولید و موجودی مواد اولیه و محصولات، رسیدگی شده و از خروجی آن برای شبیه سازی و تعیین میزان عملکرد سیستم استفاده شده است(Van Roekel & Willems, 2002).

• مدلهای بر اساس IT

برای تسریع فعالیت ها، افزایش دقت، ساده سازی نظارت در یک زنجیره تامین، استفاده از مدلها و ابزار IT بسیار موثر است. مسائلی که در این قسمت مورد بحث قرار می گیرد، یکی مربوط به جمع آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل و استفاده از آنها در تصمیم گیریها، و دیگری مربوط به مدلهای ریاضی برای مسائل تقسیم و به اشتراک گذاری اطلاعات است. مثلا سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری بسیار مورد توجه است. و از آن برای تعیین مسیرها و مکان های بهینه استفاده می شود. بدون شک تکنولوژی اطلاعات یکی از ارکان اصلی سامانه مدیریت زنجیره تامین می باشد و در افزایش ضریب عملکردی یک زنجیره نقش منحصر به فردی را بازی می نماید و جائیکه سخن از هماهنگ سازی اجزای زنجیره به میان می آید، IT به عنوان بستر دو شاخص دیگر مـعرفی می‌گردد(Giannakis, M, 2011).

• مدل های کیفی

K: تعداد ویژگی (خصیصه)
P_ij: درک عملکرد محرک i با توجه به ویژگی j
E_ij: انتظار از کیفیت خدمت برای ویژگی j، که نرم مرتبط با محرک i است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

هدف اصلی سروکوال در توسعه سنجش کیفیت خدمت این بود که با اندکی حک و اصلاح، ابزاری برای سنجیدن کیفیت خدمت در همه سازمان‌ها فراهم شود. از این رو تـا کـنون مــدل سروکوال در طـیــف وسـیـعـی از سـازمـان‌هـای بــخـش خــصــوصــی^[۴۱] و تعداد محدودی از سازمان‌های غیرانتفاعی دولتی^[۴۲] بکار گرفته شده است و در راستای هدف تعیین‌شده نتایج موفقی را از خود به جای گذارده است. هم‌چنین در پرتو یافته‌های تجربی و بحث‌های نظری بیشتر، سروکوال دچار تحول شده است[۴۷].
(این مدل بر این فرض استوار است که مشتریان قادرند انتظارات خود را از ویژگی‌های عمومی و تعیین‌کننده‌های کیفیت خدمت به وضوح بیان نمایند و نیز بین این انتظارات و ادراک خود از کیفیت خدمت واقعی و فعلی برای فراهم‌کننده خدمت خاص برای یک فرد، تمایز قائل شوند. بنابراین، این مدل نه تنها از دیدگاه‌های مشتریان درباره کیفیت خدمت فعلی یک جمع‌بندی به دست می‌دهد. بلکه معیاری برای بیان انتظارات از آنچه که باید باشد نیز فراهم می‌آورد).
۳٫۷٫۵٫۲٫ نقاط قوت و ضعف و محدودیتهای این مدل
نقاط قوت مدل
در مقایسه با سایر متدولوژیهای مورد ارائه، فرایند اجرا و تحلیل نتایج در این متدولوژی با جزئیات بیشتری لحاظ شده است و دقت بیشتری در ارائه گامهای اجرایی آن صورت گرفته است.
با توجه به مطالعه ادبیات انجام گرفته، مدلهای متعددی برای شرایط خاص بر پایه مدل این متدولوژی توسعه یافته اند که این امر نشان از قابلیت انطباق این متدولوژی با شرایط خاص دارد.
با توجه به تعدد مورد کاویهای انجام شده با بهره گرفتن از این متدولوژی جامعیت و مانعیت ابعاد ۵ گانه آن اثبات شده است. همچنین قابلیت انطباق ۲۲ آیتم آن با شرایط مختلف به اثبات رسیده است. به این ترتیب این متدولوژی در مقایسه با سایر متدولوژیها از روایی بالایی برخوردار است.
با بررسی این متدولوژی، مفاهیم پایه آن و همچنین روش اجرایی آن مشاهده می شود که در این متدولوژی ناهمگونی از جهت انطباق آن با فرآیندهای فن آوری اطلاعات وجود ندارد و اگر چه موردکاوی مشخصی برای این نوع خدمات مشاهده نگردید، اما برای انطباق آن نیز مشکلی وجود ندارد[۶۲].
انتقادات وارد بر سروکوال
محققینی چون باتل^[۴۳] (۱۹۹۶)عقیده دارند که سروکوال به نوعی ناکامل است. وی انتقادات وارده به سروکوال را در موارد زیر خلاصه می‌کند:
سروکوال قادر به لحاظ کردن تئوری های اثبات شده اقتصادی، آماری و روان شناسی در تشخیص، سنجش و تحلیل رضایت مشتری نیست.
دوبار اجرای ابزار (یک بار برای انتظارات و یک بار برای عملکرد واقعی) باعث سردرگمی می‌شود.
در سروکوال دینامیک تغییر انتظارات مشتریان مد نظر قرار نمی گیرد. در حالی که در واقعیت مشتریان از تجارب خود می آموزند.
تیز^[۴۴] ۱۹۹۶،(به نقل از باتل) به مساله مهمی اشاره دارد. به نظر وی تفسیر آنچه که انتظارات نامیده می شود دشوار است. وی انتظارات را مسئله مبهمی یافته است و باور دارد که پاسخگویان ممکن است یکی از برداشت‌های زیر را در مورد این مفهوم داشته باشند:
اهمیت ویژگی های خدمت رسانی: مشتریان ممکن است عبارات مربوطه به انتظارات را با توجه به اهمیت هر یک در دیدگاه خود امتیازدهی کنند.
عملکرد پیش بینی شده: ممکن است مشتریان از مقیاس فوق برای پیش‌بینی عملکرد مورد انتظار خود (از خدمت رسانی) استفاده کنند.
عملکرد ایده‌آل: عملکرد بهینه و چیزی که عملکرد ممکن در بهترین حالت نامیده می‌شود.
عملکرد شایسته^[۴۵]: سطحی از عملکرد مشتریان با توجه به سرمایه گذاری (مبلغ پرداختی برای خدمت) از خدمت انتظار دارند.
عملکرد منصفانه^[۴۶] : سطحی از عملکرد که مشتریان با توجه به هزینه‌های ادراک شده ارائه خدمت، عقیده دارند که بایستی دریافت کنند.
حداقل خدمت قابل قبول: آنچه که خدمت بایستی باشد.
این انتقادات، موجب بروز تردیدهای جدی در مورد اعتبار این ابزار می‌شوند. زیرا اصولا «عبارت» انتظارات را زیر سئوال می برند. البته بایستی در نظر داشت که هیچ ابزار کامل و معتبر شده‌ای برای اندازه‌گیری کیفیت خدمات وجود ندارد[۶۲].
علیرغم این انتظارات تئوریک و عملیاتی که به اعتبار این ابراز وارد می شوند، همانطور که پیشتر ذکر شد، عقیده دارد که این ابزار به سرعت در حال جا افتادن است. اگر چه چنین انتقاداتی منطقی و وارد هستند، اما سروکوال همچنان یکی از معدود ابزارهای کامل برای ارزیابی کیفیت خدمات است.
۴٫۷٫۵٫۲٫ مدل مقدمه ها و واسطه ها
بر اساس این مدل، کیفیت خدمات، مقدمه رضایت مشتری می باشد. محققان زیادی از طریق مطالعات تجربی صحت این مدل را تأیید نموده اند که در آن رضایت مشتری، نتیجه کیفیت خدمات می باشد. در عین حال، رضایت مشتری نیز دارای نقشی واسطه ای در مقاصد رفتاری مشتریان است.
هر مشتری پس از دریافت خدمت یا خرید و استفاده از یک کالا ممکن است به طور کلی راضی و یا ناراضی باشد، رضایت احساس مثبتی است که در فرد پس از استفاده از کالا یا دریافت خدمت ایجاد می شود، احساس مورد نظر از تقابل انتظارات مشتری و عملکرد عرض
ه کننده به وجود می‌آید. اگر کالا وخدمت دریافت شده از جانب مشتری هم سطح انتظارات ارزیابی شود,‌در او احساس رضایت ایجاد می‌شود, در صورتی که سطح خدمت و کالا بالاتر از سطح انتظارات مشتری باشد موجب ذوق زدگی و سطح پایین‌تر خدمت و کالا نسبت به انتظارات منجر به نارضایتی مشتری می‌شود. درجه رضایت, نارضایتی و ذوق‌زدگی افراد در هر زمان و در هر مورد متفاوت بوده و همواره به میزان فاصله سطح انتظارات و عملکرد عرضه کننده در غالب کیفیت کالا و خدمات مربوط می‌شود. مقاصد رفتاری نیز، استفاده واقعی از کالا یا خدمت است که تعداد دفعات و میزان استفاده از آن در هر بار توسط کاربر تعریف میکند. در اینجا رفتار بعد از رضایت مشتری و متصل به آن است[۶۴].
شکل ۷: مدل مقدمه ها و واسطه ها
۵٫۷٫۵٫۲٫ شاخص رضایت دولت الکترونیک ACSI
شاخص رضایت دولت الکترونیک یک گزارش فصلی است که بوسیله دانشگاه میشیگان با همکاری «جامعه امریکایی برای کیفیت» شرکت «فورسی ریزالت» و گروه CFI تهیه می‌شود. مزیت ACSI در مجموعه سؤالات پژوهشی و فرایندهای پژوهشی خوب و سنجیده آن است که یک مدل آماری علّی را جهت پیش‌بینی رفتار مشتری (همانند احتمال بازگشت مشتری به وب‌سایت) مورد استفاده قرار می‌دهد. نمونه­ آماری این شاخص، از میان بازدیدکنندگان وب‌سایت بطور تصادفی انتخاب می‌شود. هر وب‌سایت دولتی بوسیله بازدیدکنندگان آن در اجزاء مختلف رضایت، رده‌بندی می‌شود. شاخص‌های رضایت در ACSI عبارتند از: محتوا، عملکرد، حرکت در سایت، عملکرد سایت، دیدن و احساس کردن و جستجو. برای هر وب‌سایت امتیازی بین ۰ تا ۱۰۰ بدست می‌آید[۶۸].
۶٫۷٫۵٫۲٫ مدل دیویدسن و کوپر
رابین دیویدسن و جوآن کوپر (۲۰۰۵)، «ای-سروکوال» را بدین­صورت ساده کردند:

شکل ۸: مدل ساده شده کیفیت خدمات الکترونیک
براساس این مدل شکاف کیفیت خدمات الکترونیک زمانی وجود ندارد که:
مدیر می‌داند که مشتری چه لازم دارد و اینجا شکاف اطلاعات وجود ندارد؛
سازنده وب‌سایت آنچه که مدیر می‌داند را اجرا می‌کند و در اینجا شکاف طراحی وجود ندارد؛ و
مشتری نیازش را دریافت می‌کند، و در اینجا شکاف اجرا وجود ندارد[۶۸].
۷٫۷٫۵٫۲٫ وب کوال TM
وب کوال TM سنجه‌ای برای کیفیت وب سایت با ۱۲ بعد است. لویاکونو، واتسن و گودهو (۲۰۰۰) وب کوال TM را بوجود آوردند. لویاکونو و همکارانش در پی استفاده از مدل «تئوری عمل عقلایی» بودند و از آن جهت بکارگیری فناوری اطلاعات در «مدل پذیرش فناوری» استفاده کردند[۶۹].
شکل ۹: . وب کوال TM
۱۲ زمینه‌ای که بوسیله لویاکونو و همکارانش شناسایی شده‌اند عبارتند از:

ضریب آلفای کرونباخ

ارزش های فردی

۰.۷۶۱

الزامات قانونی

۰.۸۳۱

مسئولیت پذیری

۰.۷۴۲

رازداری

۰.۷۸۴

سبک های نوین رهبری مالی

۸۲۵/۰

مجموع سوالات

۷۸۲/۰

با توجه به نتایج جدول فوق از آنجاییکه مقدار آلفای کرونباخ برای همه فرضیات بالاتر از ۷/۰ است بنابراین پرسشنامه دوم پایاست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۸ روش های تجزیه و تحلیل آماری
داده‌های جمع آوری شده اعداد و ارقامی بدون معنی می‌باشند که از آمار برای معنی دار کردن آنها به منظور تحقق اهداف تحقیقات کمک گرفته می‌شود. تجزیه و تحلیل اطلاعات بعنوان بخشی از فرایند روش تحقیق علمی یکی از پایه‌های اصلی هر مطالعه و تحقیق به ‌شمار می‌رود که بوسیله آن کلیه فعالیت‌های تحقیقی تا رسیدن به یک نتیجه، کنترل و هدایت می‌شوند. در تحقیق حاضر از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده گردید.
روش‌های آماری توصیفی شامل جداول توزیع فراوانی، درصدها و شاخص‌های توصیفی نظیر شاخص‌های گرایش مرکزی و پراکندگی (مانند میانه، میانگین، انحراف معیار و ….) و در قسمت آماری استنباطی از آزمون‌های آماری استفاده شده است که در ادامه به اختصار توضیح داده می­شوند.
۳-۸-۱ آزمون t استیودنت برای بررسی رابطه بین متغیرها
با توجه به این که تمامی سؤالات با طیف پنج گزینه­ای لیکرت سنجیده شده است (عدد یک نشان دهنده‌ی خیلی کم تا عدد پنج که نشان دهنده‌ی خیلی زیاد است) بنابراین می‌توان عدد ۳ را به عنوان حد وسط در نظر گرفت در صورتی که میانگین وضعیت متغیرهای مورد نظر بالای ۳ باشد نشان­دهنده‌ی تاثیر متغیر و در غیر این صورت نشان دهنده‌ی عدم تاثیر متغیر می‌باشد. با توجه به مطالب اشاره شده می‌توان سؤال تحقیق را به صورت فرضیه‌ی زیر بیان کرد:
H₀:µ≤ (عدم تاثیر متغیر بر سبک های نوین رهبری مالی) ۳
H₁:µ>3 (تاثیر متغیر بر سبک های نوین رهبری مالی)
به منظور بررسی فرضیات H₀ و H₁ باید حالت یک دنباله در آزمون t را در نظر بگیریم در صورتی که مقادیر محاسبه شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS مربوط به حالت دو دنباله است. در این حالت یک سری شرایط باید بررسی شود در صورتی که هر شروط برقرار بود می‌توان نتیجه گرفت که فرضیه H₀ رد و فرضیه‌ی H₁ تایید می‌شود. اول اینکه میزان t مشاهده شده (بدست آمده از نمونه آماری) را با t بحرانی (با بهره گرفتن از جدول) مقایسه می‌کنیم که باید t مشاهده شده از t بحرانی بزرگ‌تر باشد. میزان t بحرانی در حالت یک دنباله با توجه به درجه آزادی ۲۹۰ برابر با ۱.۹۶ است. همچنین باید سطح معناداری پایین‌تر از ۰۵/۰ باشد و از سوی دیگر بازه‌ی داده شده در سطح اطمینان ۹۵ درصد شامل عدد صفر نباشد.
۳-۸-۲ تحلیل همبستگی پیرسون با نرم افزار SPSS 19
برای بررسی فرضیات پژوهش و تعیین وجود یا عدم وجود رابطه معنی دار بین متغیرهای پژوهش از آزمون همبستگی استفاده شده است. به دلیل نرمال بودن توزیع داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می‌شود. مقدار این ضریب همواره بین ۱- تا ۱+ می‌باشد و هر چه این مقدار به صفر نزدیک‌تر باشد نشان دهنده عدم رابطه بین دو متغیر می‌باشد. هرچه مقدار ضریب همبستگی به ۱- نزدیک‌تر باشد نشان دهنده قوی‌تر بودن رابطه عکس بین دو متغیر می‌باشد و هرچه به ۱+ نزدیک‌تر باشد نشان‌دهنده رابطه مثبت و هم جهت بین دو متغیر می‌باشد. محاسبه ضریب همبستگی پیرسون با فرمول زیر می‌باشد:
(۳-۱)
۳-۸-۳ تحلیل رگرسیون با نرم افزار SPSS 19
روش رگرسیون (چند متغیری) بسط ساده رگرسیون دو متغیری است. روش رگرسیون چندگانه روشی برای مطالعه سهم یک یا چند متغیر مستقل (x) در پیش‌بینی متغیر وابسته (y) است. متغیرهای مستقل را پیش بین و متغیر وابسته را متغیر ملاک می‌گویند. متغیرهای مستقل در تحلیل رگرسیون چندگانه می‌تواند پیوسته، گسسته و یا هردو باشد. متغیر وابسته در رگرسیون چندگانه پیوسته است.
می‌توان معادله رگرسیون چندگانه را در حقیقت بسط معادله رگرسیون خطی در نظر گرفت، این معادله برای پیش‌بینی مقدار y از روی مقدار x بکار می‌رود.
ŷ= Bx + a ۲) (۳-
اگر بخواهیم اثر بیش از یک پیش‌بینی کننده را بر مقدار y در نظر بگیریم، نیاز است که یک ارزش برای شیب (B) خط هر متغیری که اضافه می‌شود، محاسبه کنیم؛ بنابراین معادله رگرسیون چندگانه با سه متغیر پیش‌بینی به صورت زیر است:
ŷ = B₁X₁+B₂ X₂₊ B₃X₃+ a (۳-۳)
پژوهشگر باید ابتدا از مقیاس اندازه‌گیری متغیرها آگاه باشد. به همین دلیل، ضرایب رگرسیون معمولاً استاندارد می‌شوند یعنی تبدیل به نمرات z می‌شوند. علامتی که برای آن‌ها بکار می‌رود (β) بتا است. در معادله رگرسیون چندگانه هر B نمایانگر تغییر منتظره در متغیر وابسته y به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل مربوط است، در شرایطی که سایر متغیرهای مستقل کنترل شده یا ثابت نگه داشته شده باشند. تعریفβ نمایانگر تغییر غیرمنتظره در متغیر وابسته‌ای است که به صورت نمرات استاندارد بیان شده است و به ازای یک انحراف معیار تغییر در متغیر مستقل مربوطه به وجود می‌آید، در شرایطی که سایر متغیرهای مستقل کنترل شده یا ثابت نگه داشته شده باشد. مقدار B تحت تأثیر مقیاس اندازه‌گیری متغیرهای مستقل قرار می‌گیرد در حالی ‌که این امر در مورد بتا صادق نیست. رابطه β یا بتا به صورت زیر است.
β= B (۳-۴)
با این حال ممکن است وزن‌های β به خودی خود چیز خیلی زیادی به ما ندهند؛ بنابراین ضریب رگرسیون چندگانه که عبارت است از مجذور ضریب همبستگی بین y و بهترین ترکیب خطی متغیرهای پیش بین (r_yŷ) ارائه می‌شود. این ضریب با R² نمایش داده می‌شود. در واقع R برابر است با ضریب همبستگی پیرسون نمرات پیش‌بینی‌شده از روی معادله رگرسیون ŷ و نمرات مشاهده‌شده (y). R² سهم متغیرهای مستقل را در تبیین واریانس متغیر وابسته نشان می‌دهد، یعنی درصد واریانس تبیین شده متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل برابر R² است.
آزمون‌های موجود در رگرسیون چندگانه
۱-آزمون معناداری ضریب رگرسیون (آزمون t)

عوامل اقتصادی بیش تر به تشریح مشخصه های اقتصادی می پردازد در این دسته از عوامل بیش تر به این مسائل پرداخته می شود که جامعه چگونه کالاها و خدمات مختلف را تولید، توزیع و استفاده می کند. سازمان ها باید روند های اقتصادی در بخش هایی را که بر صنعت آنها اثر می گذارد، درک کنند]۱۵[.
مهم ترین عوامل اقتصادی به صورت زیر است:
جدول۲-۱: عوامل اقتصادی. ]۱۵[.

ب) نیروهای اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی و محیطی
تغییرات عوامل اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی و محیطی می تواند اثرات عمده ای در محصولات، خدمات، بازارها و مشتریان بگذارد. تهدیدها و فرصت های ناشی از تغییر در عوامل اجتماعی، فرهنگی، ترکیب جمعیت و محیط توانسته است سازمان های کوچک، بزرگ، انتفاعی و غیر انتفاعی( در همه صنایع) را به چالش بطلبد و این تغییرات با سرعت سرسام آور صورت می گیرد. مجموعه این عوامل در حال حاضر، روش زندگی، کار، تولید و مصرف را تشکیل داده و تغییر در هر یک از این عوامل باعث ایجاد تغییر در الگوهای مصرف و ایجاد تمایل به محصولات متفاوت، خدمات متفاوت و در نهایت استفاده از استراتژی های متفاوت می گردد. تعدادی از متغیرهای اصلی اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی و محیطی عبارتند از ]۳[:

جدول ۲-۲: متغیرهای اصلی اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی و محیطی. ]۳[.
ج) نیروهای سیاسی، دولتی و قانونی/ حقوقی
ماهیت این دسته از عوامل برای مدیران مهمترین ملاحظه در صورت بندی استراتژی شرکت بشمار می رود. ملاحظات سیاسی، عوامل قانونی یا دولتی که مؤسسه باید یا می خواهد در قالب آن به عملیات مبادرت ورزد را شامل می شود. دولت ها و نهاد های دولتی در زمره شرکت ها و نهاد های اصلی هستند که مقرراتی را تدوین می نمایند، مقرراتی را حذف می کنند، یارانه پرداخت می نمایند، کارفرما یا بیشتری شرکت های دیگر هستند. نیروهای سیاسی هم از داخل و هم از خارج از عمده ترین تعیین کننده های موفقیت سازمانی بشمار می روند. فعالیت های سیاسی ممکن است بر سه نقش دیگر دولت که بر محیط کلان سازمان نفوذ دارند نیز اثر تعیین کننده ای داشته باشند:]۳[.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نقش تأمین کننده:
تصمیمات دولت درباره تأمین و در دسترس قراردادن منابع طبیعی متعلق به دولت و ذخایر ملی محصولات کشاورزی تأثیر تعیین کننده ای بر کارایی و اثر بخشی استراتژی های بسیاری از شرکت ها دارد.
نقش مصرف کننده:
تقاضای محصولات و خدمات توسط دولت می تواند فرصت های بسیاری را در بازار پدید آورده، حفظ کند، افزایش دهد، یا حذف کرده از میان ببرد.

البته این مورد درباره‌ی هر فاعل وجودی که خود واسطه بین حق و دیگر انیات باشد نیز صادق می باشد؛ چنان که صدرا در مورد عقول فعال آن‌ها را نیز، هم واسطه در صدور موجودات از حق و هم واسطه در رجوع آن‌ها به واجب دانسته است. باید توجه نمود که علیت و تاثیر این وسایط در سلسله‌ی مراتب هستی، به معنای علیت حقیقی و ایجادی نیست، چرا که آن‌ها به منزله‌ی اشعات انوار حق‌اند نه موجود مستقل و به تعبیر صدرا این عقول و وسایط به وجود حق موجوداند نه به ایجاد و بقای او باقی‌اند نه ابقای او. ^[۵۸] (ملاصدرا، ۱۳۸۲ الف، ج۹، ص ۱۹۱)
در پایان باید به این نکته توجه نمود که بنا به تصریح یثربی، مسئله‌ی قوس صعود و نزول را ابن‌سینا در هر سه اثر بزرگ فلسفی خود مطرح کرده است اما در هر سه اثر این موضوع مهم و اساسی مورد شرح و تفسیر و اثبات و استدلال قرار نگرفته، اگرچه توجیه مختصری درباره‌ی قوس نزول مطرح شده اما در مورد قوس صعود هیچ‌گونه تفسیر و تبینی ارائه نمی‌گردد. بنا به گفته‌ی او، ابن‌سینا در شفا و نجات، قوس نزولی را براساس ضعف تدریجی وجود در ترتب علی و معلولی توجیه می‌کند اما در اشارات که آخرین اثر اوست حتی این توجیه را نیز مطرح نمی‌کند. (یثربی ۱۳۸۷، ص ۳۳۳)
البته مسئله‌ی نزول و تنزل وجود یک مسئله‌ی اشراقی و عرفانی است، چنان‌که قوس صعودی وجود نیز فقط با مبانی عرفانی قابل تفسیر و قبول است. (همان، ص ۳۳۴ )
ب) فیض و صدور کثرت از وحدت
ملاصدرا برای پاسخ به مسئله‌ی چگونگی پیدایش کثیر از واحد تلاش کرد علاوه بر فهم آراء حکیمان مشائی و اشراقی، آراء عرفا را نیز بفهمد و با درک عمیقی از آراء دانشوران مختلف که با روش‌های مختلفی در صدد حل این مسئله برآمده‌اند، نظر نهایی خویش را تدوین نماید. دیدگاه نهایی صدرا در بحث پیدایش کثیر از واحد دیدگاه عرفانی اوست که طبق مسلک عرفا وجود منبسط را به عنوان صادر اول معرفی می‌کند. برای تبیین این مسئله، در این قسمت ابتدا به شیوه‌ی تقریر صدرا از قاعده‌ی الواحد و استفاده‌ای که از آن در باب نظریه‌ی فیض به عمل آمده می‌پردازیم و سپس به تأثرات وی از عرفا در بحث نظام فیض اشاره کرده و دیدگاه نهایی او را در این زمینه بیان خواهیم کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

قاعده‌ی الواحد
نفی صدور کثیر از واحد، که قاعده‌ی الواحد نامیده می‌شود، جایگاه مهمی در امور عامه و الهیات به معنای اخص دارد. این قاعده ابتدا در مباحث علی و معلولی در بخش امور عامه اثبات می‌شود و ثمره‌ی عملی آن در الهیات به معنای اخص و در قلمرو علیت فاعلی واجب، یعنی در بحث فیض به کار گرفته می‌شود. (جوادی آملی، ۱۳۷۶، ب ۳، ج۲ ، ص۳۸۷)
صدرا این قاعده را که میراث به جای مانده مشایین است به تفصیل بیان کرده است و در پاسخ‌گویی اعتراضات و تثبیت مبانی این اصل مهم فلسفی پرداخته است. (ملاصدرا، ۱۳۸۰، ج۲، ص ۲۱۸-۲۲۳، ج ۷، ص۲۶۱-۳۰۹)
صدرا معتقد است که انکار این قاعده سبب بسته شدن باب حکمت می‌شود وی در این باره می‌گوید: « […] انَّ المعاندین لاهل الحقّ جحدوا هذا الاصل اشدّ جحود کیلا ینفتح علی أحد باب الحکمه […].»^[۵۹] (همان، ص ۲۷۲)
صدرالمتالهین هر چند این قاعده را از فطریات طبع سلیم می‌داند، چنان که ابن‌سینا هم به بداهت یا قریب به بدیهی بودن آن اقرار کرده اما به اثبات آن می‌پردازد. وی در این زمینه معتقد است که علت انکار این قاعده از سوی کسانی چون فخررازی ناشی از تصور ناصحیح مبادی تصوری این قاعده است. (همان، ج ۷، ص ۲۷۲؛ ج ۲، ص۲۲۰) بدین جهت وی قبل از اثبات قاعده‌ی مزبور به تبیین مقدمات آن می‌پردازد. (همان، ج ۷ ، ص ۲۶۱) که به جهت اطاله‌ی کلام از ذکر آن صرف‌نظر می‌کنیم و به ذکر برهان قاعده می‌پردازیم.
غیر از برهان تنبیهی مشهوری که از شیخ الرئیس در اشارات نقل شده و قبلاً بدان اشاره شد برهانی دیگر که در این مقام ارائه شده برهانی است که صدرا آن را در اسفار از طریق قاعده سنخیت و تناسب بین علت و معلول در قاعده‌ی الواحد مطرح کرده است. (همان، ج۲، ص ۲۱۸)
طبق مفاد قاعده‌ی الواحد، صدور کثیر از واحد و یا مرکب از بسیط ممتنع است و اگر فاعل دارای در خصوصیت وحدت و بساطت باشد، لزوماً یک معلول بسیط از او سر خواهد زد. هر گاه این قاعده در باب ذات باری تعالی به کار رود، مراد از بسیط این خواهد بود که اولاً هیچ یک از انحاء ترکیب در او وجود نداشته باشد و چون واجب الوجود بسیط الحقیقه است لذا از هرگونه ترکیبی که قابل فرض باشد منزه است، و اگر یکی از اقسام ترکیب در وجود او راه یابد، مقوله‌ی نیازمندی به وادی مقدس الهی راه خواهد یافت که امری محال است و ثانیاً فاعلیت و مصدریت او عین ذاتش باشد و زائد بر آن نباشد به طوری که یک حیث ذات و هویتش باشد و حیث دیگرش مبدئیت، علیت و فاعلیت او باشد، مثل انسان نویسنده که اصل هویت و تمام واقعیت او یک چیز است و حیثیت نویسندگی او نیز چیز دیگر، علیت خداوند نسبت به ماسوای عین ذات اوست و بنابراین ذات حق تعالی بسیط الحقیقه است و از جمیع انحاء کثرت مبری است. اگر از فاعلی که بسیط باشد و فاعلیت او عین ذاتش باشد، دو شیء متفاوت سرزند، به حکم اصل سنخیت، که از قواعد مهم فلسفی است، آن امر بسیط دارای حیثیات متعدد خواهد شد، چرا که تعدد معلول به تعدد علت سرایت می‌کند و باید در علت، حیثیتی متناسب با هر معلول باشد تا آن معلو
ل صادر شود. (ملاصدرا، ۱۳۸۰، ج ۲، ص ۲۱۸-۲۱۹)
صورت تلخیص شده برهان چنین است: طبق قاعده‌ی سنخیت بین علت و معلول باید علت آن‌چه را به معلول می‌دهد به صورت کامل‌تری داشته باشد. اکنون اگر فرض کنیم که علتی دارای یک سنخ از کمالات وجودی باشد طبعاً معلول از او صادر می‌شود که مرتبه‌ی نازل‌تری از همان کمال را دارا باشد نه کمال دیگری را. و اگر فرض کنیم دو معلول مختلف از او صادر شوند که هر کدام دارای سنخ خاصی از کمال باشند براساس قاعده‌ی یاد شده باید علت هم دارای دو سنخ از کمال باشد در صورتی که فرض، این بود که تنها دارای یک سنخ از کمالات وجودی است. (مصباح، ۱۳۸۸، ج۲، ص۷۲)
ذکر چند نکته در جلوگیری از اشتباه در موارد کاربرد قاعده‌ی الواحد ضروری است:

1. 1. صدور دو شیء که با هم معیت بالطبع خداوند از ذات واحد بسیط جایز است، یعنی اگر دو شیء در طول هم باشند و یا ضرورت بالقیاس با هم نداشته باشند می‌توانند از واحد محض و بسیط الحقیقه صادر شوند. (جوادی آملی، ۱۳۷۶، ب ۳ ، ج۲، ص۳۹۰)

1. 1. اگر دو شیء در عرض هم باشند، اما دارای معنای جامعی باشند و خصوصیات فردی آن‌ها از علت صادر نشده باشند، بلکه معنای جامع آن‌ها از علت صادر شده باشد، صدور آن معنای جامع نیز محل بحث نیست، زیرا در این حالت بیش از یک شیء از علت واحد بسیط صادر نشده است. (همان)

1. 1. این قاعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی با توحید افعالی که مفاد قاعده‌ی «لاموثر فی الوجود الا الله» است، منافاتی ندارد، چرا که قاعده‌ی الواحد کار بی‌واسطه الهی را واحد می‌داند و این امر منافاتی با این وجود که کار باواسطه خداوند کثیر باشد؛ یعنی موجودات باواسطه از واجب صادر شده باشند ندارد. (همان، ص۴۲۵)

1. 1. بین قاعده‌ی الواحد و سنخیت علت و معلول، عموم و خصوص مطلق است. سنخیت از مراتب علیت است، اعم از آن که علت بسیط یا مرکب، واحد و یا کثیر باشد و لکن قاعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی الواحد مختص به جایی است که اولاً: علت فاعلی باشد. ثانیاً: علت واحد و بسیط باشد. (همان، ص ۴۲۸)

تأثرات ملاصدرا از عرفا در بحث نظام فیض و معرفی وجود منبسط به عنوان صادر اول
از نظر عرفا اولین صادر، وجود عام و منبسط است که جامع جمیع مراتب عوالم امکانی است و به نحو جمعی بر همه‌ی مراتب امکانی احاطه دارد و در عین حال مبری از صدور و نقایص همه‌ی آن‌هاست، و به نحو بساطت و بدون تفرق و تشتت، واجد همه‌ی آن‌هاست و بر همه‌ی وجودات امکانیه که مادون او هستند محیط است، و فقط واجب الوجود است که بر وجود منبسط و بر همه‌ی موجودات احاطه دارد.
از نظر عرفا وجود منبسط لابشرط است، اما چون مقید به قید اطلاق است، لذا لا بشرط قسمی است نه لابشرط مقسمی، و چون هر لابشرط هم در بشرط شیء متحقق است و هم در بشرط لا، لذا فاقد هیچ یک از تحصلات، فعلیات و کمالات وجودهای امکانی نیست بلکه به نحو بساطت و با قوت و به نهج شرافت واجد جمیع کمالات مادون خود می‌باشد و جهت این جامعیت، مبدئیت و علیت و اقتضا او نسبت به مادون خود است چون او مبدأ بی‌واسطه یا با‌واسطه‌ی همه‌ی وجودات و کمالات است و معطی کمال نمی‌تواند فاقد آن باشد. (خادمی، ۱۳۸۴، مقاله: چگونگی پیدایش کثیر از واحد از نظر عرفا، ص ۲۴-۲۵)
صدرا نیز با عنایت به مسلک عرفا و نیز با توجه به مبادی خود در باب تشکیک مراتب وجودی هر چند در مباحث تعلیمی و رسمی از عقل اول به عنوان صادر اول یاد کرده اما در نهایت، وجود منبسط را به عنوان اولین صادر از حق معرفی کرده است. (رحیمیان، ۱۳۸۱، ص۲۰۲)
وجود منبسط و خصوصیت آن
مهم‌ترین کاربرد قاعده‌ی الواحد در تبیین کیفیت صدور عالم متکثر از ذات اقدس اله است گفتیم که به نظر صدرا ذات باری تعالی از هرگونه ترکیب و کثرت مبری و معری است و بسیط و واحد از جمیع جهات می باشد و چون واحد از جمیع جهات است از او تنها یک چیز به عنوان صادر اول، صادر می گردد و از آن‌جا که صدرا قائل به اصالت وجود است، این معلول او را که از ذات حق صادر شده «وجود» می‌داند.
اعتقاد صدرا این است که وجود دارای مراتبی است که عبارت‌اند از:

1. 1. وجودی که به هیچ نحو تعلق به غیر ندارد و مقید به هیچ قید خاصی نیست. این وجود در واقع مبدأ پیدایش کل نظام هستی است و همه‌ی موجودات وامدار هستی او هستند.

1. 1. وجودی که به نحوی تعلق به غیر دارد مقید به قید یا قیودی است و تمام موجودات از قبیل عقول، نفوس، طبایع مواد و اجسام در این رتبه قرار می‌گیرند.

1. 1. قسم سوم وجودی است که حد واسط بین رتبه حضرت حق و ممکناتی است که از استقلال در وجود بی‌بهره هستند. و این قسم سوم در واقع همان وجود منبسط و عام است که عرفا از آن به «نفس رحمانی» تعبیر می‌کنند و همین وجود است که صادر اول است و اصل جهان است و حیات و نورش در جمیع آسمان‌ها و زمین به میزان مراتب وجودشان سریان دارد. (ملاصدرا، ۱۳۸۲ ب، ص۹۱-۹۲، ۱۳۶۳ الف، ص۴۰-۴۱)

صدرا بعد از ذکر مراتب مذکور، در کتاب شواهد الربوبیه، به کلامی از عرفا استشهاد می‌کند که در آن به این مراتب سه گانه اشاره شده است. عین عبارت صدرا در این زمینه چنین است: «و إلی هذه المراتب وقعت الإشاره فی کلام بعض العرفاء حیث قال: «اذ الوجود الحق هو الله، و الوجود المطلق فعله، و الوجود المقید اثره» و المراد من الأثر نفس الماهیات، إذ هی بمنزله القیود للوجودات الخاصه؛ و هی لیست بمجعوله الا بالعرض، و لهذا یقال لها «الآثار» دون الأفعال. (همان، ص۹۲)
در کلمات بعضی از عرفا بدین مراتب سه گانه اشاره شده است و چنین گفته‌اند که (وجود دارای سه مرتبه است) مرتبه‌ی اول، وجود حق و مرتبه‌ی دوم وجود مطلق که فعل اوست و مرتبه‌ی سوم، وجود مقید که اثر اوست و مقصود از اثر، ماهیات است زیرا ماهیات به منزله‌ی قیودند برای وجودات خاصه و ماهیات مجعول نیستند مگر بالعرض و به تبع جعل وجود و بدین جهت به آن‌ها گفته می‌شود «آثار» نه افعال.
ملاصدرا در بحث علیت اسفار اربعه نیز همین مراتب سه گانه را ذکر کرده است: مرتبه‌ی اول وجود صرفی است که وجودش هیچ تعلقی به غیر ندارد؛ مرتبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دوم موجود متعلق به غیر است؛ مرتبه‌ی سوم همان وجود منبسط است. (ملاصدرا، ۱۳۸۰، ج۲، ص۳۴۶-۳۴۸) این وجود منبسط تجلی اول ذات واجب و ساری در کلیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی موجودات است به این جهت باری‌تعالی می‌فرماید: «نیست امر ما یعنی صدور عالم به جز یکی» بنابراین، حکما و عرفا، در معرفی وجود منبسط آن را چنین توصیف کرده‌اند:
۱- ذاتاً واحد است، وحدتی سازگار با کثرت؛ ۲- کثیر است اما نه کثرت عرضی که با الحاق اموری خارجی به آن حاصل شده باشد، بلکه کثرتی ذاتی؛ ۳- هیچ ماهیتی ندارد: نه عقل است، نه انسان است، نه جسم و نه هیچ شیء دیگری؛ ۴- در درون خود همه‌ی ماهیات و خصوصیات همه‌ی اشیاء را داراست، به طوری که با عقل عقل است، با انسان انسان، با جسم جسم، با حادث حادث و … از همین رو آن را «منبسط» می‌گویند و گاهی به آن «وجود ساری» در اشیاء یا «وجود کلی» گفته می‌شود. اما نه به این معنا که بر همه‌ی اشیاء صادق است تا از سنخ مفاهیم کلی و عام باشد، بلکه به این معنا که به مقتضای کثرت ذاتی دارد که دارای مراتبی است به طوری که مرتبه‌ای از آن عقل است، مرتبه‌ای انسان، مرتبه‌ای ودرخت، مرتبه‌ای جسم و هکذا. (عبودیت، ۱۳۸۵، ج۱، ص۲۴۳-۲۴۴)
توضیح این‌که صدرا وجود منبسط را یک حقیقت واحد و ذومراتب و مشکک در نظر می‌گیرد، او معتقد است که این معلول واحد که از ذات حق افاضه شده خود رقیقه‌ی وجود ضعیف شده از وجود حق تبارک و تعالی می‌باشد. به عقیده‌ی صدرا این وجود حاصله از ذات حق تنزل پیدا می‌کند و در هر بار که تنزل می‌یابد از درجه‌ی تجرد کمال و وحدت آن کاسته می‌شود تا این‌که این وجود در اثر تنزل به مرتبه‌ای می‌رسد که از حالت تجرد خارج شده و به وجود مادی تبدیل می‌‌گردد و هنگامی‌که این وجود مجرد به موجودی مادی تبدیل شد کثرت نیز به دلیل مادی بودن ظاهر می‌شود. عین عبارات صدرا در این باب چنین است:
لعلک إن کنت اهلا لتلقی الاسرار الالحقیه و المعارف الحقه لتیقنّت و تحقّقت ان کل قوه و کمال و هیأه و جمال و توجد فی هذا العالم الادنی فانها بالحقیقه، ضلال و تمثالات لما فی العالم الاعلی انما تنزلت و تکدرت و تجرمت بعد ما کانت نقیه صافیه مقدسه عن النقص و الشین، مجرده عن الکدوره و الرین، متعالیه عن الافه و القصور و الخلل و الفتور و الهلاک والدثور، بل جمیع الکائنات و ذوات الموجودات آثار و انوار للوجود الحقیقی. (ملاصدرا، ۱۳۸۰، ج۲، ص ۷۲)
بدین ترتیب به عقیده‌ی صدرا یک موجود از ذات حق صادر می‌شود که نحوه‌ای از وجود می‌باشد و با تمام اختلاف درجات و مراتبی که دارد به منزله‌ی یک موجود واحدی است به طوری‌ که آیه‌ی «وما امرنا الا واحده» (قمر (۵۴)، آیه‌ی ۵۰) به آن اشاره دارد و طبق آیه‌ی مزبور، آن امر واحد همان وجود منبسط است که جز به تکثر موضوعات و مستفیض‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تکثر نمی‌پذیرد و این کلمه‌ی الهی همه‌ی کلمات خداوند را شامل می‌شود و صدور و آفرینش آن به منزله‌ی صدور و آفرینش همه‌ی مخلوقات و موجودات می‌باشد. (جوادی آملی، ۱۳۷۶، ب۳، ج۲، ص۴۳۱) این فیض منبسط حقیقت بسیط سرمدی و ابدی است و انقطاع و محدودیتی نسبت به مخلوقات ندارد و این ذهن است که مراتب مختلف آن را منفک از یکدیگر لحاظ می‌کند مقطعی از آن طبیعت، مقطعی دیگر را برزخ و بخشی دیگر را قیامت می‌نامد. (همان، ص۴۲۹ و ۴۳۰)
لازم به ذکر است که در لسان عرفا نیز از وجود منبسط به «فیض سازی حق» و «فیض مقدس» و«رحمت واسعه» و «رقّ منشور» و «نفس رحمانی» و غیر این‌ها از القاب شامخه تعبیر شده است.(لاهیجی، شرح مشاعر۱۳۷۶، ص۳۶) البته اصطلاح فیض منبسط و نفس رحمانی و یا حق مخلوق از قرآن به عرفان و از عرفان به برهان و فلسفه راه یافته است. (جوادی آملی،۱۳۷۶، ب۵، ج۲،ص۴۹)
چگونگی شمول و سریان وجود منبسط در ممکنات
گفتیم که وجود منبسط بر همه‌ی اعیان و مقیدات منبسط و گسترده است و هیچ نوع تقیدی به نوع یا فرد خاصی از ماهیت ندارد و در واقع همه‌ی ممکنات را شامل می‌شود، اما باید بدانیم که عموم و انبساط در وجود منبسط، به چه نحوی است، که برای فهم را این مطلب ضروری است بدانیم که شمول وجود به دو نحو می تواند مطرح باشد:

1. 1. شمول مفهومی: عبارت است از صدق مفهوم عرضی وجود بر کلیه‌ی مقولات متباینه. ۲- شمول خارجی: عبارت است از ظهور و تجلی و انبساط آن حقیقت در مراتب یا مظاهر مختلفه. (آشتیانی، ۱۳۸۲، ص۷۲-۷۳) با توجه به مطلب فوق باید بدانیم که عموم و انبساط در وجود منبسط، به نحو عموم و صدق بر مصادیق کثیره است، زیرا کلی مفهومی، یک امر مبهم و ذهنی است که در تحصل وجود خود، به انضمام اموری زاید محتاج است، در حالی که وجود منبسط عین تحقق و محض تحصل است.^[۶۰] بنابراین این نوع شمول نمی‌تواند از سنخ شمول ماهوی یعنی صدق مفهوم کلی بر جزئیات باشد زیرا حوزه‌ی وجود که حوزه‌ی وجدان و کمال است، از حوزه‌ی ماهیت که مربوط به نقص و ضعف و قصور مرتبه‌ی موجود است کاملاً منفک از یکدیگر است (همان) به عبارت دیگر، عموم و شمول وجود منبسط به نحو شمول کلی بر جزئیات نیست تا لزوماً مبهم باشد و در تشخص محتاج آن‌ها شود بلکه این نوع شمول به نحو « تجلی»، «انبساط و ظهور» است که وجهش را تنها عارفان درک می‌کنند (سریان مجهول الکنه) و همین امر می‌رساند که منشأ اصلی اعتقاد به وجود منبسط، شهود عرفانی و وجدانی است. صدرا در شواهد الربوبیه به این مطلب اشاره کرده و می‌نویسد: « ان شمول الوجود للأشیاء لیس کشمول الکلی للجزئیات – کما اشرنا إلیه – بل شموله من باب الانبساط و السریان علی هیاکل الموجودات سریاناً مجهول التصور.» (ملاصدرا، ۱۳۸۲ب، ص۱۰؛ بی‌تا، ص۱۵)

یعنی شمول وجود بر اشیاء از قبیل شمول کلی بر جزئیات خود نیست بلکه شمول او بر کلیه‌ی اشیاء به طریق انبساط و سریان و ظهور در هیاکل ماهیات (یعنی کلیه‌ی موجودات) است، سریانی مجهول التصور و غیرقابل ادراک.
صدرا در کتاب مشاعر نیز ضمن اشاره به این نحو از شمول و سریان آن را تنها مختص به راسخان در علم دانسته است.^[۶۱] آشتیانی در توضیح بیشتر عبارت صدرا در پاورقی شرح مشاعر می‌نویسد:
شمول حقیقت وجود نسبت به ماهیات و اعیان ثابته از سنخ شمول مفهوم وجود نسبت به موجودات نیست و از سنخ شمول سایر معانی کلی ماهوی از قبیل شمول معانی عام و کلی و مطلق نمی‌باشد. اطلاق و انبساط اصل حقیقت وجود نسبت به ماهیات و اعیان ثابته عبارت از تجلی و ظهور و انبساط و سریان آن حقیقت است در مراتب مختلف بنا بر قول حکمای الهی و ظهور آن در مظاهر مختلف بنا بر قول عرفای شامخین. حقیقت وجود به واسطه‌ی نهایت تمامیت و جامعیت آن اسماء حسنی و صفات علیا را با آن‌که غیب محض است به حسب فعل منبسط بر همه‌ی اشیا شده است و از تجلی آن حقیقت جمیع موجودات ظاهر شده اند، فعل او ساری در همه‌ی ذرات و اصل ذاتش احاطه‌ی قیومی نسبت به همه‌ی موجودات دارد سریان حق در اشیاء به اعتبار ظهور و تجلی و انبساط وجود منبسط است که متصف به عموم و اطلاق و کلیت خارجیت نه مفهومی. (لاهیجی، ۱۳۷۶، ص۳۵)
صدرا در اسفار درباره‌‌ی چگونگی شمول و سریان وجود منبسط بر ماهیات می‌گوید: «عبارات از بیان حقیقت انبساط آن فیض واحد نسبت به ماهیت و از ذکر چگونگی اشتمال آن بر موجودات قاصر است و جز به تشبیه و تمثیل نمی‌تواند از آن سخن بگوید.»^[۶۲] (ملاصدرا، ۱۳۸۰، ج۲، ص ۳۴۸) نسبت فیض منبسط به موجودات عالم، از جهتی شبیه هیولای اولیٰ به اجسام شخصی است و از جهتی دیگر، شبیه کلی طبیعی یا جنس الاجناس به اشخاص و انواعی است که تحت آن‌ها مندرج است. (همان)
وحدت و بساطت وجود منبسط